Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2013

ΙΣΤΟΡΙΑ 2 Ανανέωση - Διχασμός . Το κόμμα των Φιλελευθέρων (1909-1922)

Επιτέλους , μέσα από ένα βιβλίο που μιλάει παντού για Βενιζέλο ακόμη και όταν πρόκειται για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας , φτάνουμε και στο κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στο Βενιζέλο.


Ξεκινάμε λοιπόν με το αίτημα για Ανόρθωση του πολιτικού βίου.

Λειτουργώντας κάπως ανορθόδοξα , αλλά γνωρίζοντας ότι το σύνθημα της Ανόρθωσης μας παραπέμπει περισσότερο στην ποδοσφαιρική ομάδα της Κύπρου παρά οπουδήποτε αλλού ,παραθέτω το εξής.

Πριν από 100 χρόνια ακριβώς, ο ανορθωτής του Ελληνισμού Ελευθέριος Βενιζέλος, απέστελλε ευχαριστήρια επιστολή προς την Ανόρθωση Αμμοχώστου, λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τις Ελληνικές Δυνάμεις. Δια της επιστολής του, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος εξέφραζε τις ευχαριστίες του, για τις 1025 δραχμές, μυθικό για την εποχή ποσό, που απεστάλησαν υπέρ των αναγκών της πατρίδος μετά από έρανο που διεξήχθη από τον Σύλλογο.


Ανακοίνωση με αφορμή την επέτειο εξέδωσε το Συμβούλιο Νέων της Ανόρθωσης:

“Το Συμβούλιο Νέων της Ανόρθωσης Αμμοχώστου και ολόκληρη η οικογένεια του ιστορικότερου και ενδοξότερου συλλόγου της Κύπρου, τιμούν σήμερα τη συμπλήρωση εκατόν χρόνων από την ημέρα αποστολής της ευχαριστήριας επιστολής του μεγάλου πολιτικού και τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ελευθέριου Βενιζέλου.

Η επιστολή, που ας σημειωθεί στάλθηκε μερικές μέρες μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό, ευχαριστεί την Ανόρθωση για την εισφορά του τεραστίου για την εποχή εκείνη ποσού των 1.025 δραχμών για τις ανάγκες της Πατρίδος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σύλλογος που είχε ιδρυθεί τον προηγούμενο χρόνο (1911), πήρε το όνομά του από το σύνθημα που είχε δώσει ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος για ΑΝΟΡΘΩΣΗ του Έθνους το οποίο κυριαρχούσε απ’ άκρον εις άκρον του Ελληνισμού. Η Ανόρθωση Αμμοχώστου, στα χρόνια που ακολούθησαν, έθεσε τη σφραγίδα της σε όλες τις μεγάλες στιγμές του Έθνους.

Τα ίχνη της πρωτότυπης επιστολής χάθηκαν κατά την Τουρκική Εισβολή και αντίγραφό της εκτίθεται στο Μουσείο της Ανόρθωσης.

Πάμε τώρα στις εκλογές για την πρώτη διπλή ( αφού θα εξέλεγε 181*2=362 βουλευτές ) αναθεωρητική Βουλή της 8ης Αυγούστου του 1910.
Το βιβλίο διαπράττει ολίσθημα μιλώντας μας για παλαιά κόμματα , αφού στο βιβλίο μας τίποτα δεν προλαβαίνει να παλιώσει.
Έχουμε και λέμε λοιπόν.
Οι πρώτες εκλογές μετά την επανάσταση του 1909, που θα αλλάξει οριστικά το πολιτικό σκηνικό. Οι Θεοτοκικοί με 94 έδρες επικρατούν για τελευταία φορά στις εκλογές, χωρίς να σχηματίσουν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ακολουθούν: Ραλλικοί (64), Αγροτικοί Θεσσαλίας (46), Λαϊκοί (45), Φίλοι Μαυρομιχάλη (34), Φίλοι Δημητρακόπουλου (21) Ζαϊμικοί (13), και Ανεξάρτητοι (39). Για πρώτη φορά εξελέγησαν σοσιαλιστές βουλευτές (4), και δύο σοσιαλδημοκράτες υπό τη σημαία της Κοινωνιολογικής Εταιρείας του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Βουλευτής Αττικοβοιωτίας θα εκλεγεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος, χωρίς να υποστηρίξει ο ίδιος την υποψηφιότητά του, προτιμώντας ένα ταξίδι στην Ελβετία.
Όσο για την Κοινωνιολογική Εταιρεία

Η Κοινωνιολογική Εταιρεία ήταν ελληνικός επιστημονικός οργανισμός, που δημιουργήθηκε το 1907 από νεαρούς τότε επιστήμονες οι οποίοι είχαν επανέλθει στη χώρα μετά από διάφορες σπουδές που πραγματοποίησαν στο εξωτερικό και αυτοαποκαλούνταν ως Ομάδα των Κοινωνιολόγων.
Σκοποί της ίδρυσης της Εταιρείας ήταν η προώθηση της νομικής και της οικονομικής επιστήμης, αλλά και η ενημέρωση του λαού πάνω στα τότε σύγχρονα κοινωνικά θέματα.
Σαν πρωτεργάτες του οργανισμού εμφανίσθηκαν οι Αλέξανδρος Παπαναστασίου,(Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου (1876 - 1936) ήταν πολιτικός επιστήμονας, κοινωνιολόγος και ηγέτης του δημοκρατικού φιλελεύθερου χώρου, υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις και δύο φορές πρωθυπουργός (1924 και 1932), ο ιδρυτής του καθεστώτος της Αβασίλευτης Δημοκρατίας το Μάρτιο 1924),Αλέξανδρος Δελμούζος, Θρασύβουλος Πετιμεζάς, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Τιμόθεος Ηλιόπουλος, Αλ. Βαμβέτσος, Λ. Νάκος, Δ. Σαράτσης, Π. Φραντζής, Ι. Λυμπερόπουλος, Ν. Εξαρχόπολος, Θ. Κουτούπης, Π. Αραβαντινός, Κ. Τριανταφυλλόπουλος κ.α.
Η Εταιρεία προχώρησε σύντομα, το Φεβρουάριο του 1908 και στην έκδοση του επίσημου επιστημονικού της περιοδικού, με τίτλο Επιθεώρησις των Κοινωνικών και Νομικών Επιστημών, με το οποίο εξέφραζε τακτικά τις θέσεις της.
Η Κοινωνιολογική Εταιρεία, σταδιακά, εξελίχθηκε και σε πολιτικό φορέα, καθώς οι παρεμβάσεις της στη δημόσια ζωή έγιναν πιο ριζοσπαστικές . Αποκορύφωμα της δράσης της υπήρξε η υπογραφή, εκ μέρους αρκετών μελών της, του Δημοκρατικού Μανιφέστου (12 Φεβρουαρίου 1922), με το οποίο καταγγελόταν προς τον ελληνικό λαό, η αδιέξοδη τακτική της συνέχισης του Μικρασιατικού Πολέμου.
Η δημοσίευση του κειμένου σε δυο εφημερίδες των Αθηνών προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στη δημοκρατική κοινή γνώμη, αλλά και την άμεση αντίδραση της φιλοβασιλικής κυβέρνησης του Δ. Γούναρη. Κατά όσων μελών της Εταιρείας είχαν υπογράψει τη διακήρυξη, ασκήθηκε Ποινική δίωξη και οι τελευταίοι παραπέμφθηκαν σε δίκη, ενώπιον του Μικτού Κακουργιοδικείου Λαμίας.
Στις 22 Ιουνίου του 1922 εκδόθηκε η απόφαση του δικαστηρίου, κατόπιν συνεχών πιέσεων από την κυβερνητική πλευρά. Προέβλεπε δε την καταδίκη των κατηγορουμένων σε αυστηρότατες ποινές κράτησης, με το αιτιολογικό της "εξύβρισης του Βασιλέως".
Σημειώνεται ότι σαν συνήγορος υπεράσπισης λειτούργησε ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος προέβη σε μια εκταταμένη επιχειρηματολογία υπέρ των κατηγορουμένων, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή.
Το 1910, μέλη της Κοινωνιολογικής Εταιρίας ίδρυσαν το Λαϊκό Κόμμα και στις εκλογές του ίδιου έτους ο Παπαναστασίου εκλέχτηκε βουλευτής. Έδωσε έντονες μάχες για την παραχώρηση των τσιφλικιών στους ακτήμονες της Θεσσαλίας.

Μέσα από την πανδαισία των κομμάτων λοιπόν ξεπετιέται και γεννιέται το κόμμα των Φιλελευθέρων.

Το Κόμμα Φιλελευθέρων (1910-1952) υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο κυβέρνησε την Ελλάδα για αρκετά χρόνια στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα και ως σύμβολό του είχε την άγκυρα.

Ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μετά την εκλογή του ως βουλευτή στις 22 Αυγούστου του 1910. Τον Οκτώβριο του 1910 σχημάτισε κυβέρνηση και προκήρυξε εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 28 Νοεμβρίου του 1910. Από τις εκλογές απείχαν όλα τα κόμματα και έτσι κυριάρχησε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Η Βουλή αυτή ψήφισε νέο Σύνταγμα (1911) και το Μάρτιο του 1912 έγιναν νέες εκλογές με γενική συμμετοχή όλων των κομμάτων, στις οποίες οι Φιλελεύθεροι νίκησαν και πάλι.
Το Φεβρουάριο του 1915, μετά τη διαφωνία Βενιζέλου-Κωνσταντίνου σχετικά με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και προκηρύχθηκαν εκλογές για το Μάιο της ίδιας χρονιάς, όπου πάλι νίκησε το κόμμα των Φιλελευθέρων, με ποσοστό 48,9%. Μετά τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου, το κόμμα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δε συμμετείχε στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1915.
Όσο για τις εκλογές της Β΄Αναθεωρητικής Βουλής έχουμε να πούμε ότι στις 28 Νοεμβρίου του 1910, για άλλη μια φορά προκηρύσσονται εκλογές στην ήδη ταλαιπωρημένη ελλάδα. Οι εκλογές αυτές, από τις οποίες τα παλιά συντηρητικά κόμματα αντιδρούν και απέχουν, δίνουν στον Ελευθέριο Βενιζέλο συντριπτική πλειοψηφία (307 βουλευτές σε σύνολο 362). Εκλέγονται επίσης και βουλευτές από τη ριζοσπαστική για την εποχή ομάδα των κοινωνιολόγων με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Στόχος της βουλής αυτής (β΄ αναθεωρητική βουλή) η δημιουργία κράτους δικαίου μέσα στο πλαίσιο ενός φιλελεύθερου αστικού πολιτεύματος. Ψηφίζεται νέο σύνταγμα, με το οποίο ενισχύονται και προστατεύονται καλύτερα τα ατομικά δικαιώματα, η ελευθερία του τύπου και η ιδιοκτησία. Για πρώτη φορά θεσπίζεται η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και το αμετάθετο. Καθιερώνεται η δωρεάν υποχρεωτική στοιχειώδης εκπαίδευση και ιδρύονται τεχνικά σχολεία στις αγροτικές περιοχές. Με άρθρο του νέου συντάγματος επιτρέπονται οι απαλλοτριώσεις μεγάλων εκτάσεων γης με αποζημίωση, όταν πρόκειται να εξυπηρετηθεί το κοινωνικό συμφέρον.

Στο νομοθετικό τομέα το έργο της β΄ αναθεωρητικής είναι εξίσου σπουδαίο. Καταργείται το φεουδαρχικό καθεστώς των ιονίων. Ιδρύονται αγροτικοί συνεταιρισμοί που χρηματοδοτούνται από την εθνική τράπεζα. Αναγνωρίζονται τα εργατικά συνδικάτα της αθήνας και του πειραιά και απαγορεύεται η συμμετοχή εργοδοτών στις εργατικές οργανώσεις. Η κυριακή ορίζεται ως ημέρα υποχρεωτικής αργίας, προωθείται η ασφάλιση των εργαζομένων και η οκτάωρη εργασία.

Το μάρτιο του 1912, αφού η β΄ αναθεωρητική βουλή είχε περατώσει το έργο της, προκηρύσσονται νέες εκλογές. Το νεοσυσταθέν κόμμα των φιλελευθέρων, που έχει ιδρυθεί από τον Βενιζέλο, επικρατεί οριστικά παρά τη συμμετοχή στον εκλογικό αγώνα και των παλιών πολιτικών δυνάμεων (146 σε σύνολο 181 βουλευτών).

Το σύνταγμα του 1911 μετέβαλε καταλυτικά τη μορφή του νεοελληνικού κράτους. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια ενδεικτικά άρθρα σχετικά με την εκπαίδευση, την απαλλοτρίωση και την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων:

Άρθρο 16: Όλοι οι έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια. Το κράτος ενισχύει τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία, ανάλογα με τις ικανότητες τους.

Άρθρο 17: Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά το χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης. Αν ζητηθεί απευθείας ο οριστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της σχετικής συζήτησης στο δικαστήριο.

Άρθρο 103: Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι εκτελεστές της θέλησης του κράτους και υπηρετούν το λαό, οφείλουν πίστη στο σύνταγμα και αφοσίωση στην πατρίδα. Τα προσόντα και ο τρόπος του διορισμού τους ορίζονται από το νόμο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν. Αυτοί εξελίσσονται μισθολογικά σύμφωνα με τους όρους του νόμου και εκτός από τις περιπτώσεις που αποχωρούν λόγω ορίου ηλικίας ή παύονται με δικαστική απόφαση, δεν μπορούν να μετατεθούν χωρίς γνωμοδότηση ούτε να υποβιβαστούν ή να παυθούν χωρίς απόφαση υπηρεσιακού συμβουλίου, που αποτελείται τουλάχιστον κατά τα δύο τρίτα από μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους. Κατά των αποφάσεων των συμβουλίων αυτών επιτρέπεται προσφυγή στο συμβούλιο της επικρατείας, όπως ο νόμος ορίζει.

Και για να συνδέσουμε καλύτερα τα πράγματα με το εγγύς της εποχής παρελθόν ας κάνουμε μια επισκόπηση ξεκινώντας από το κίνημα στο Γουδί

Ο Γεώργιος Θετόκης αποχώρησε από την πολιτική και η επί έξι χρόνια κυβέρνησή του έπεσε στις 4 Ιουλίου 1909. Ορκίστηκε νέα (5 του μήνα) με πρωθυπουργό τον Δημήτριο Ράλλη. Στις 14 Αυγούστου 1909 ξέσπασε η επανάσταση του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδή. Ο Ράλλης παραιτήθηκε. Ανέλαβε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Ο λοχαγός Κονταράτος έφτασε στην Κρήτη κομίζοντας επιστολή προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο που πρωταγωνιστούσε στον αγώνα για την ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα: του ζητούσαν να αναλάβει την αποστολή να συμφιλιώσει την επανάσταση με τα ελληνικά κόμματα. Και αν χρειαζόταν, να αναλάβει την ηγεσία του ανορθωτικού αγώνα. Η απάντηση του Βενιζέλου ήταν προσεκτικά διατυπωμένη: «Ως τίθεται προ εμού το ζήτημα εν τη επιστολή ταύτη, αρνητική κατ αρχήν απάντησις εκ μέρους μου δεν είναι επιτετραμμένη. Αλλά δεν δύναμαι εξ άλλου ουδέ κατ αρχήν να δηλώσω ότι είμαι έτοιμος να αναλάβω την αρχήν, εφ όσον εγγυτέρα μελέτη της καταστάσεως δεν με πείσει ότι το συμφέρον του έθνους μοι επιβάλλει τούτο ως επιτακτικόν καθήκον...».
Παρά τη μυστικότητα που κάλυπτε τις διαπραγματεύσεις, το πράγμα διέρρευσε. Οταν, στις 28 Δεκεμβρίου του 1909, ο Βενιζέλος αποβιβαζόταν στον Πειραιά, βρήκε τα δημοσιογραφικά όργανα του παλατιού και των κομμάτων να προσπαθούν να δημιουργήσουν κλίμα. Τους κατείχε ο φόβος ότι ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος θα τον επέβαλε πρωθυπουργό με τη δύναμη των όπλων.
Πρωθυπουργός από... σπόντα
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αιφνιδίασε και τους μεν και τους δε: στην Επαναστατική Επιτροπή του Στρατιωτικού Συνδέσμου είπε ότι ήταν λάθος να τα βάλουν με τα κόμματα και όχι με τον ανεύθυνο ρυθμιστή του πολιτεύματος (τον βασιλιά), ήταν δεύτερο λάθος ότι δεν επέβαλαν για έναν χρόνο δικτατορία και προσπαθούσαν να περάσουν την αλλαγή μέσω κομματικού μηχανισμού και θα ήταν τρίτο λάθος αν ο ίδιος γινόταν πρωθυπουργός. Προσφέρθηκε να αναλάβει σύμβουλός τους και μεσολαβητής στα κόμματα για την επιστροφή στην ομαλότητα και υπέδειξε τον Στέφανο Δραγούμη ως πρωθυπουργό για το διάστημα έως τη διενέργεια εκλογών για αναθεωρητική Βουλή. Οι εκλογές έγιναν στις 10 Αυγούστου του 1910. Κάποιος δήλωσε τον Βενιζέλο υποψήφιο βουλευτή Αττικοβοιωτίας. Και σε όλη τη χώρα κατέβαιναν ανεξάρτητοι υποψήφιοι, που απλώς δήλωναν «θαυμαστές του Βενιζέλου». Εκλέχτηκαν 152 (ή κατ άλλους 165) από αυτούς, ενώ το σύνολο των βουλευτών όλων των παλιών κομμάτων έφτανε τους 199 με 210! Ο Βενιζέλος εκλέχτηκε ανεξάρτητος βουλευτής Αττικοβοιωτίας με 32.765 ψήφους σε σύνολο 38.000 ψηφισάντων. Ο ίδιος βρισκόταν στην Ελβετία, όταν έμαθε τα νέα. Ο βασιλιάς Γεώργιος, που έπιασε το μήνυμα, τον κάλεσε να αναλάβει πρωθυπουργός. Εφτασε στις 5 Σεπτεμβρίου, ορκίστηκε στις 6 Οκτωβρίου και διέλυσε τη Βουλή στις 10 του μήνα, προκηρύσσοντας εκλογές για νέα αναθεωρητική Βουλή. Εγιναν στις 28 Νοεμβρίου 1910 και σήμαναν την οριστική ανανέωση του Κοινοβουλίου: από τους 362 βουλευτές, οι 245 εκλέγονταν για πρώτη φορά! Το κόμμα των Φιλελευθέρων, που ο Βενιζέλος ίδρυσε, σάρωσε κερδίζοντας 307 έδρες.



Η Λέσχη των φιλελευθέρων η οποία όπως θα δείτε δεν ανταποκρίνεται στα στοιχεία που δίνει το βιβλίο όπως π.χ ότι ιδρύθηκε το 1912.

Η Λέσχη Φιλελευθέρων δημιουργήθηκε το 1917, λίγο μετά την έξωση του βασιλιά Κωνσταντίνου από την Ελλάδα. Η ενοποίηση, όμως, του Κράτους της Αθήνας, το οποίο είχε πλήρως αποδεχτεί την πολιτική του στέμματος κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, με εκείνο της Θεσσαλονίκης, όπου από το 1916 κυριαρχούσε η μορφή του Ελευθερίου Βενιζέλου, δεν επέφερε τον κατευνασμό των παθών. Έτσι, παρά την υπό τον Βενιζέλο ευθυγράμμιση του συνόλου της ελληνικής επικράτειας με την πολιτική των Δυνάμεων της Αντάντ, ο πληθυσμός της Παλιάς Ελλάδας παρέμενε πιστός στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής υπήρξε το γεγονός ότι στην Αθηναϊκή Λέσχη, κύριο πόλο κοινωνικής συναναστροφής και συσπείρωσης στην τότε Αθήνα, δεν γίνονταν δεκτοί βενιζελικοί. Έτσι, ο Ιωάννης Θεολογίτης, φίλος του Βενιζέλου, εύπορος, δώρησε το επί της τωρινής οδού Χρ. Λαδά, αρ. 2, ακίνητο, ακριβώς για να χρησιμεύσει ως κέντρο συναναστροφής αλλά και διαβουλεύσεων των προσωπικοτήτων που πλαισίωναν τον Βενιζέλο.
Παρά ταύτα, είναι σφάλμα να συγχέεται η Λέσχη Φιλελευθέρων με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Η ιδιότητα του μέλους του κόμματος δεν αποτελούσε προϋπόθεση εκλογής κάποιου ως μέλους της λέσχης. Στην λέσχη συναθροίζονταν πρόσωπα που, έστω και εάν δεν είχαν κομματική ταυτότητα, αποτελούσαν τον κοινωνικό κύκλο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Και λόγω ανυπαρξίας κομματικής δέσμευσης, τα μέλη της Λέσχης ήταν συχνά σε θέση να αναλάβουν καίριο ρόλο όσον αφορά τη χάραξη της εθνικής πολιτικής. Η Λέσχη Φιλελευθέρων αποτελούσε την δεξαμενή σκέψης του βενιζελικού κόσμου.
Ο χαρακτήρας της λέσχης ως «δεξαμενής σκέψης» τονίστηκε κατά τον Μεσοπόλεμο και ακόμη περισσότερο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η διάσπαση της παλιάς βενιζελικής παράταξης σε διάφορα κόμματα, που, όλα τους, κατά κανόνα, διεκδικούσαν το προνόμιο «αυθεντικής ερμηνείας» της πολιτικής και εθνικής παρακαταθήκης του Βενιζέλου, προσέδωσε ακόμη μεγαλύτερη σημασία στη Λέσχη Φιλελευθέρων. Οι ομιλίες, οι διαλέξεις και οι συζητήσεις που γίνονταν εκεί επέτρεπαν την ανάδειξη προσωπικοτήτων και την κυοφόρηση νέων ιδεών.



Η ταινία είναι αρκετά καλή και κατατοπιστική ,ανεξαρτήτως της γνώμης που έχει κάποιος για τον Βενιζέλο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου