ΒΙΒΛΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Με αρκετά μεγάλη καθυστέρηση από την προηγούμενη ανάρτησή μου που ήταν και πάλι βιβλιοκριτική ,επανέρχομαι για να παρουσιάσω τα βιβλία που διάβασα μέσα στο Νοέμβρη.

Όπως είπα και στην κριτική του Οκτωβρίου, ήταν να μην ανακαλύψω τον Ισίδωρο Ζουργό. Ήδη έχω ολοκληρώσει τέσσερα βιβλία του και επειδή καταφέρνει να μου κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον με όποιο θέμα και αν καταπιάνεται ,σκοπεύω να συνεχίσω εξερευνώντας και τους υπόλοιπους τίτλους του.
Διάβασα λοιπόν το ογκωδέστατο ¨στη σκιά της πεταλούδας¨ το οποίο επί μια διετία το έβρισκα πάντα μπροστά μου στα βιβλιοπωλεία αλλά πάντα ανέβαλα την αγορά του.
Έχουμε ένα πέταγμα της πεταλούδας λοιπόν ,το οποίο πέταγμα μέσα στην ομορφιά του και την αρμονία του κρύβει έναν επερχόμενο θάνατο. Θνησιγεννής η ομορφιά της πεταλούδας όπως και θνησιγεννές είναι ότι καλό και θετικό δημιουργείται στην εξέλιξη της ιστορίας που το βιβλίο αφηγείται.
Άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας το λέει ξεκάθαρα πως έγραψε αυτό το βιβλίο σαν μια ελεγεία στους αποτυχημένους. Το κακό είναι πως διαβάζοντας το βιβλίο αισθάνεσαι πως έχει γραφτεί για σένα ,πως κυριολεκτικά καθρεφτίζεσαι μέσα του και τότε είναι που αρχίζεις και αναρρωτιέσαι κατά πόσο ανήκεις στην στρατιά των πετυχημένων ή όχι.
Εδώ κρατάμε στα χέρια μας ένα βιβλίο που σκιαγραφεί ολόκληρο τον αιώνα που πέρασε μέσα από γεννιές που διαδέχονται η μία την άλλη ενώ παράλληλα σε μια διακοπτόμενη ανά κεφάλαιο αφήγηση ζούμε το δράμα δύο ανθρώπων που βρέθηκαν ,γνωρίστηκαν, αγαπήθηκαν στον πιο λάθος χρόνο ,στο πιο λάθος μέρος ,σε ένα ασανσέρ που χάλασε τη στιγμή που το κτήριό του ερήμωνε γιατί ο κόσμος βιαζόταν να υποδεχτεί τον δεκαπενταύγουστο φεύγοντας όσο πιο μακριά γινόταν από την πόλη. Ένας αίωνας με την παράλληλη αντιπαραβολή τριών ημερών.Κάτι σαν την ομορφιά του πετάγματος της πεταλούδας δηλαδή δοσμένη από την οτική γωνία του εξωτερικού παρατηρητή που γνωρίζει πως θα είναι εκεί και μετά το θένατο της πεταλούδας.
Όλα αυτά έχουν για σκηνικό σκηνικό τη βόρεια Ελλάδα και κυρίως τη Θεσσαλονίκη. Είναι ξεκάθαρη η αγάπη του συγγραφέα για την πόλη του και στο μυθιστόρημα αυτό της δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Άλλο ένα μεγάλο μυθιστόρημα του Ζούργου ,που μόλις το πιάσεις στα χέρια σου θέλεις να το τελειώσεις την ίδια μέρα και ταυτόχρονα θέλεις να το διαβάζεις για πάντα.

Κατόπιν σειρά είχε άλλος ένας μεγάλος που τον ανακάλυψα πολύ όψιμα ,ο Georges Simenon με το βιβλίο του "ο γάτος"΄
Ο Σιμενόν είναι ένας οξυδερκέστατος παρατηρητής της καθημερινής ζωής και γενικότερα των συμπεριφορών των ανθρώπων.
Εδώ μας περιγράφει τη ζωή ενός υπερήλικου ζευγαριού ,που συνήψε ένα γάμο σε μεγάλη ηλικία ,σκεπτόμενος ο καθένας εκ των δύο πως ο άλλος θα του διευκόλυνε τη ζωή στα επερχόμενα γηρατειά ,αλλά το πράγμα δεν εξελίσσεται καθόλου έτσι αφού καθ'όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος παρακολουθούμε τη σύγκρουση των δύο χαρακτήρων . Μια σύγκρουση που τη σηματοδοτεί η αγάπη του ενός και αντίστοιχα το μίσος του άλλου προς ένα γάτο.
Όμως ενώ όλα μας φαίνονται προβλέψιμα το τέλος του βιβλίου είναι όπως η ζωή... ανατρεπτικό.

Τέλος διάβασα την Ντόρα Μπρούντερ του Πάτρικ Μοντιάνο ο οποίος τιμήθηκε με το νόμπελ λογοτεχνίας του 2014.
Έχουμε μια ιστορία εξαφάνισης μιας δεκαπεντάχρονης κατά το μεσοπόλεμο ,εκεί που αρχίζει να θεριεύει το ναζιστικό κίνημα και το κυνήγι των μαγισσών.
Στην περίπτωση μας ,μάγισσες είναι οι Εβραίοι και δυστυχώς για την εξαφανισμένη ,ανήκει σε αυτή τη φυλή.
Αγόρασα το βιβλίο με πολλές προσδοκίες αλλά δεν ανταποκρίθηκε σε αυτό που περίμενα.

Άντε ,καλά μας Χριστούγεννα !!!



Λόγω των ημερών ,βάζω το καταπληκτικό άλμπουμ των Beach Boys που θεωρήθηκε το καλύτεροι Χριστουγεννιάτικο ever και που όταν κυκλοφόρησε σε βινύλιο εξαφανίστηκε αμέσως ,καθιστώντας το δίσκο σπανιότατο και πανάκριβο στις δημοπρασίες.
Υπήρξα περήφανος κάτοχος αυτού του βινυλίου αλλά το χάρισα σε ένα φίλο που δεν υπάρχει πια.
Μέσα στο πνεύμα των ημερών και οι "απόντες φίλοι".Ας είναι καλά ,όπου βρίσκονται.

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΤΗΚΑΝ ΜΕΣΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΜΗΝΕΣ (ΑΥΓΟΥΣΤΟ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ-ΟΚΤΩΒΡΗ)

Μάζεψα τρεις ολόκληρους μήνες χαλαρών αναγνώσεων και να΄μαι που τις παρουσιάζω ,με μεγάλη παρόλα αυτά για τη δική μου συνέπεια παρουσίας στο blog , καθυστέρηση.
Δεν παραθέτω τα βιβλία με σειρά ανάγνωσης αλλά με σειρά εντύπωσης.
Ξεκινώ λοιπόν με τον Ισίδωρο Ζουργό του οποίου παρουσιάζω δύο βιβλία.
Με το Ζουργό από πρόπερσι είχα την εμπειρία της Αηδονόπιτας και ομολογώ ότι με είχε εντυπωσιάσει ,αλλά επειδή συνήθως οι Έλληνες συγγραφείς δεν έχουν συνέχεια ,δεν μπήκα στον κόπο να κυνηγήσω άλλα του βιβλία ,όπως πλέον έχω σκοπό να κάνω τώρα.
Από όσα γράφω γίνεταικατανοητό πως είχα κάνει λάθος.
Ο Ζουργός είναι κατά τη γνώμη μου ο καλύτερος Έλληνας συγγραφέας της εποχής μας. Άριστος γνώστης της Ιστορίας αλλά και της Φιλοσοφίας όπως και των ανθρώπινων εφευρέσεων και πολλών άλλων.
Στον Ματίας Αλμοσίνο έχουμε ένα οδοιπορικό σε όλη την Ευρώπη του δέκατου έβδομου αιώνα και ένα πέρασμα μέσα από πολιτισμούς ,θρησκείες ,δοξασίες ,αναμονές του Μεσσία. Ο ήρωας αγγίζει όλα τα σημεία της Γηραιάς Ηπείρου που γράφεται ιστορία και κατά κάποιο τρόπο συμμετέχει ενεργά σε αυτήν.
Είναι από τα βιβλία που βιάζεσαι να ξανασυναντηθείς μαζί του , που το διαβάζεις με δίψα για την επόμενη σελίδα και που όταν το τελειώσεις ,αισθάνεσαι πως έχασες ένα φίλο.

Και το επόμενο βιβλίο του Ζουργού όμως ήταν μία αποκάλυψη. Ένα ταξίδι πέντε φίλων με ιστιοπλοικό, μια απόδραση του καθενός από τις ζωές τους , μια αναζήτηση της ατομικής τους Ιθάκης . Μια ιστορία όπου ο καθένας προσπαθεί να ξεφύγει από τον εαυτό του και στην προσπάθειά του αυτή ουσιαστικά τον ανακαλύπτει
Διαβάζοντάς το σε μερικά σημεία ένιωσα πως ο συγγραφέας είχε κατασκοπεύσει τη ζωή μου και έβαζε μέσα κομμάτια της.Ανακάλυψα μικρές συνομωσίες στις οποίες συμμετείχαμε μόνο εμείς οι δύο !
Η αλήθεια είναι πως σε όλα τα βιβλία του Ζουργού το έχω αισθανθεί αυτό και δεν μπορώ να καταλήξω αν αυτό γίνεται επειδή αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό των μεγάλων συγγραφέων ή επειδή ο τρόπος που γράφει ταυτίζεται τόσο πολύ με το πως αντιλαμβάνομαι εγώ τον κόσμο.

Τα Γόμορρα τα είχα πάνω από πέντε χρόνια στη βιβλιοθήκη μου αδιάβαστα . Δεν μπορώ να πω πως ενθουσιάστηκα. Απλώς μου παρουσίασε μια σύγχρονη εικόνα της διαφθοράς ,όπως αυτή παρουσιάζεται στην Ιταλία. Κατά κάποιο τρόπο έχουμε εδώ μια αναθεώρηση της δράσης της Μαφίας με αλλαγή κέντρου εκπόρευσης εντολών.Ο ρομαντικός τρόπος επίλυσης διαφορών με τις οικογένειες Σικελών που πρωταγωνιστούσαν τον περασμένο αιώνα έχει αφήσει τη θέση του στους Κινέζους και στο λιμάνι της Νάπολι

Το βιβλίο για τον Μωάμεθ είναι ένα από τα πολλά που έχουν γραφτεί για την μεγάλη αυτή προσωπικότητα που άλλαξε το ρου της παγκόσμιας ιστορίας με τη θρησκεία που εισήγαγε μισή χιλιετία πριν.
Δεν είναι ένα φοβερό βιβλίο ,απλώς έρχεται να συμπληρώσει τις γνώσεις μας πάνω στην εποχή ,στην ιστορία και τον άνθρωπο.
Για μη μισαλλόδοξους

Το μαύρο Αλγέρι είναι η αρχή της τριλογίας του Ατιά που ολοκληρώνεται με το Paris Blues.
Το μυθιστόρημα αυτό κατατάσσεται σε αυτά που τα ονομάζονται αστυνομικά ,στο βάθος του όμως λειτουργεί ως φόντο η ιστορία και συγκεκριμένα η γαλλική αποικιοκρατία και η προσπάθεια της να κρατήσει την Αλγερία υπό την επιρροή της. Καλογραμμένο ,σφιχτοδεμένο αλλά θέλει κάποιες γνώσεις σύγχρονης γαλλικής ιστορίας για να το παρακολουθήσεις άνετα.

Τον Ian Rankin τον γνώρισα όταν επισκέφτηκα για δεύτερη φορά στη ζωή μου ,το Εδιμβούργο.
Τα μυθιστορήματά του τα διαβάζω ,όχι επειδή είναι φοβερός λογοτέχνης ,αλλά γιατί αισθάνομαι ότι με πιάνουν από το χέρι και με παρασύρουν στα σοκάκια της γκρίζας αυτής πόλης που το χρώμα όμως αυτό της πάει υπέροχα.
Οι ιστορίες αυτές δεν προσθέτουν κάτι ιδιαίτερο στο αστυνομικό μυθιστόρημα ,λειτουργούν άψογα όμως αν θελήσει κανείς να ανασυνθέσει τις αναμνήσεις του και να αφήσει την φαντασία του να τον πάει για ακόμα μια περιπλάνηση στην πρωτεύουσα της Σκοτίας.
Δε θα αναφερθώ στο καθένα ξεχωριστά ,με μόνη εξαίρεση πως ο Ράνκιν στο Ρέκβιεμ ουσιαστικά συνταξιοδοτεί των επι μιά εικοσαετία ήρωα του και στις Σκοτεινές υποθέσεις εισάγει τον νέο του ήρωα που θα μας συντροφεύσει από εδώ και πέρα, τον επιθεωρητή Fox.

Εδώ έχουμε μια μελέτη πάνω στην ανθρώπινη βλακεία ,που ακριβώς επειδή είναι το αντίθετο της εξυπνάδας συχνά εκλαμβάνεται ως έξαρση του πνεύματος . Να μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο κάσμος που μας περιβάλει είναι γεμάτος από ανυποψίαστους βλάκες οι οποίοι ακριβώς λόγω αυτού του ανυποψίαστου, έχουν θεωρήσει τη βλακεία τους εξυπνάδα και την προβάλουν με κάθε τρόπο.

George Simenon ομολογώ πως δεν είχα διαβάσει και για κάποιο λόγο απροσδιόριστο ,τον απέφευγα. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα μου άλλαξε με απόλυτο τρόπο τη γνώμη μου αποκαλύπτοντας πίσω από το κάλυμμα του αστυνομικού μυθιστορήματος ,έναν φοβερό λογοτέχνη αλλά ταυτόχρονα και έναν ανατόμο της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ψυχολογίας.
Στη συγκεκριμένη ιστορία είναι σαν να διαβάζουμε ανάποδα το χρονικό ενός εγκλήματος με τις συνήθεις απαξιωτικές δημοσιογραφικές αναφορές για το δράστη όπως και την ανάλογη στάση της αστυνομίας ,αλλά είμαστε μόνο εμείς μέσα από τα μάτια του συγγραφέα που γνωρίζουμε τι πραγματικά παίχτηκε μέχρι να φτάσουμε στο έγκλημα.
Μικρό και ευκολοδιάβαστο.



κλείνω με ένα κομμάτι από την ταινία Gomorra

ΤΟ ΧΡΩΜΑ

Εμείς οι Έλληνες έχουμε μια ιδιαίτερη προσήλωση στο χρώμα.
Το αγαπάμε υπερβολικά. Ίσως φταίει το φοβερό φως της χώρας μας , αυτό που ακόμα και όταν απουσιάζει λόγω νύχτας ,έχει αφήσει στο νου ανεξίτηλη την αίσθηση της μνήμης.
Το χρώμα λοιπόν ,κάποτε δεν ήταν ελεύθερο ως επιλογή και για παράδειγμα η καθολική εκκλησία θεωρούσε την ανάμιξη χρωμάτων σε ριγέ σχηματισμούς ως διαβολικό σημάδι και για αυτό το λόγο οι κατάδικοι των φυλακών αρχικά ενδύθηκαν με ριγέ.
Αντίστοιχα επί τουρκοκρατίας , χρώματα επιτρεπόταν να φέρουν μόνο οι Οθωμανοί ,ενώ οι Έλληνες ραγιάδες ήταν καταδικασμένοι σε γκριζόχρωμες αποχρώσεις.
Θα μπορούσα να γάψω σελίδες επί σελίδων για τα χράωματα και την ιστορία τους όμως αυτό το άρθρο έχει άλλη αφορμή.
Κατά διαστήματα φίλοι Ολυμπιακοί θέλοντας να πειράξουν εμάς τους Παναθηναικούς ( λες και δε φτάνει η κατάντια της ομάδας μας τα τελευταία χρόνια ) ,δηλώνουν ότι ο Παναθηναικός ως πρώτο χρώμα της ιστορίας του είχε το ροζ , αφήνοντας το σαφή υπαινιγμό ,πως είμαστε κοριτσάκια ή οτιδήποτε άλλο ανταποκρίνεται στο ροζ.
Ως ιστορικός λοιπόν θα δώσω μια άλλη νότα και θα επιχειρήσω να αποκαταστήσω την αλήθεια.
Ο Παναθηναικός ξεκίνησε την ιστορική του πορεία ως Πανελλήνιος και τα χρώματα του ήταν το κόκκινο και το άσπρο. Ανεξακρίβωτες πληροφορίες λένε πως άγνωστο πώς ,στην ομάδα επιτέθηκε ένας ταύρος ο οποίος είχε ξεφύγει από κάποια σφαγεία και ενώ η ομάδα αγωνιζόταν σε κάποιο γήπεδο (του οποίου η ακριβής τοποθεσία επίσης αγνοείται), στην οδό Πατησίων.
Με συνοπτικές διαδικασίες λοιπόν αποφασίστηκε η αλλαγή του χρώματος σε πράσινο. Η κόκκινη φανέλλα παρέμεινε στο μουσείο του συλλόγου όμως σαν ιστορικό κειμήλιο. Μόνο που από τα πολλά πλυσίματα είχε γίνει ροζ. Βλέπετε τότε τις φανέλλες οι ομάδες τις αγόραζαν από τοπικές βιοτεχνίες και τις έλυωναν στο πλύσιμο και το ξέβαμα μέχρι να βρουν χρήματα να αγοράσουν την επόμενη.Αυτά όσον αφορά τη ροζ φανέλλα την οποία βέβαια δεν έχει πρόβλημα να τη φορά ως δεύτερη εμφάνιση η Juventus και ως πρώτη η Palermo.(Και δεν νομίζω ότι θα υπενιχθεί κανείς πως οι Παλερμιτάνοι ,οι κάτοικοι της πρωτεύσας της ιταλικής μαφίας είναι θυληπρεπείς;)
Και τώρα κάτι για την ιστορία του γαλάζιου και του ροζ.
Μέχρι το 1940 άρα ακόμα περισσότερο το 1908 που ιδρύθηκε ο Παναθηναικός ,το ροζ θεωρείτο αγορίστικο χρώμα ,ως η πιο απαλή έκφραση του άκρως επιθετικού ,άρα αντρικού κόκκινου. Το δε γαλάζιο θεωρείτο καθαρά κοριτσίστικο χρώμα με σαφείς αναφορές στο ένδυμα της Παναγίας.
Μετά τον Παγκόσμιο πόλεμο , εμπορικοί λόγοι έδωσαν ταυτότητα και φύλο στα χρώματα ,αντιστρέφοντας την πολικότητά τους.
Δυστυχώς ,επαναλαμβάνω ,είμαστε κολλημένοι στον φετιχισμό του χρώματος.Σε σημείο μάλιστα που πράσινες στο χρώμα ομάδες όταν αγωνίζονται με τον Ολυμπιακό για να μην προκαλέσουν τους οπαδούς του να αλλάζουν τα χρώματα τους και να εμφανίζονται με άλλη εμφάνιση. Και ο Ολυμπιακός όμως σε πρόσφατο απιχνίδι στην έδρα του Παναθηναικού εμφανίστηκε με μπλε ,προφανώς για να κατευνάσει τα πάθη.
Κάποτε ο George Best της Ελλάδας , ο αέρινος Γιώργος Δεληκάρης του Ολυμπιακού είχε δηλώσει ,όταν φημολογείτο το ενδιαφέρον της σκωτσέζικης Celtic για το άτομο του. "Δεν πάω στη Σέλτικ γιατί φοράει πράσινα". Σε ένα χρόνο όταν ήρθε σε ρήξη με τη διοίκηση του Ολυμπιακού ,φόρεσε τα πράσινα και μάλιστα όχι αυτά της Σέλτικ αλλά αυτά του Παναθηναικού !
Σκεφτείτε όμως ότι στο εξωτερικό όπου τα μεγέθη των ομάδων είναι πολύ μεγαλύτερα από τα δικά μας ,μια Manchester City δεν έχει κανένα πρόβλημα να εμφανιστεί με κοκκινόμαυρη εμφάνιση ως δεύτερη στολή ,δηλαδή με τα χρώματα της άσπονδης συμπολίτισσας United.

Ή σκεφτείτε το λίγο ανάποδα . Στην Ολλανδία όλες οι μεγάλες ομάδες είναι ερυθρόλευκες άρα η αντιπαλότητά τους δεν μπορεί να θεμελιωθεί πάνω στο χρώμα . Μάλιστα οι συμπολίτισσες στο Ρότερνταμ, Feyenord και Sparta έχουν και οι δύο άσπρο ,μαύρο ,κόκκινο.
Το ίδιο και στην Ιταλία όπου οι δύο ομάδες της Βερόνα , η Hellas και η Chievo (διαβάζεται Κιέβο και όχι Κίεβο όπως τη λένε κάποιοι ανόητοι στα Μέσα),έχουν ως χρώματα το κίτρινο και το μπλε.
Για να κλείσω λοιπόν αυτή την ξενάγηση σε ένα θέμα που μου είναι εξαιρετικά αγαπητό, ξέρετε ποια θα είνα η δεύτερη εμφάνιση της Ρεάλ φέτος; Ναι σωστά το μαντέψατε . Ροζ.

Έτσι είναι όμως . Όταν έχεις δέκα ευρωπαικούς τίτλους δεν πολυενδιαφέρεσαι αν κάποιοι μικρόνοες συνδύασουν το χρώμα σου με το φύλο σου. Αν το κάνουν ακόμα χειρότερο γι αυτούς . Γιατί στον κόσμο των αρσενικών που νομίζουν πως αντιπροσωπεύουν δεν είναι και πολύ τιμητικό να χάνεις από ροζ φανέλλες.


Και το τραγούδι της Chelsea που βασίζεται στο χρώμα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ (ΤΟ ΕΞΗΣ ΕΝΑ)

Δεν μου έχει ξανασυμβεί όσο θυμάμαι τον πρόσφατο εαυτό μου να διαβάσω μόνο ένα βιβλίο μέσα σε ένα μήνα και μάλιστα μήνα του καλοκαιριού. Πρέπει όμως κάπου εδώ να προτάξω το άλλοθι του alter ego μου ,την αναβίωση του όντος μέσα μου που αρκείται σε άρτο και θεάματα κάτι που συνέβη με την αδιάλλειπτη παρουσία επί ένα μήνα του παγκοσμίου κυπέλλου της Βραζιλίας ή αλλιώς ελληνιστί (από τον καιρό του Διακιγιάννη το '70 ,Μουντιάλ).
Αισθάνομαι όμως πολύ ευχαριστημένος από το βιβλίο που διάβασα ,λόγω της διαφορετικότητάς του και του θέματος που θίγει.
Το βιβλίο αυτό είναι η Μαλάλα από τις εκδόσεις Πατάκη που τον τελευταίο καιρό με τις επιλογές τους ανταποκρίνονται πλήρως στα δικά μου τουλάχιστον αναγνωστικά γούστα.

Εδώ λοιπόν έχουμε την αυτοβιογραφική παρουσίαση ενός δεκαεξάχρονου κοριτσιού που ζει στο Πακιστάν και ξαφνικά πρέπει να παλέψει για το αυτονόητο ,το δικαίωμά του να μορφωθεί.
Απέναντι του βρίσκονται οι Ταλιμπάν που μέσα από μια αυθαίρετη ερμηνεία του Κορανίου απαγορεύουν τη μία δραστηριότητα μετά την άλλη φτάνοντας τελικά με το έτσι θέλω να απαγορεύουν και τη ζωή την ίδια.
Κατ'αρχάς το βιβλίο περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο πως το κακό εγκαθίσταται σιγά σιγά ,έτσι που να μη γίνεται αντιληπτό και μια μέρα οι άνθρωποι ξυπνάνε και αυτό είναι εκεί εγκατεστημένο για πάντα και τότε ο κόσμος αποφασίζει να μην αντιδράσει για να μην το εξοργίσει και συνηθίζει να ζει με αυτό.
Το βιβλίο λειτουργεί παράλληλα και ως μία συνοπτική ιστορία του Πακιστάν και των φυλών του και βοηθάει πολύ στην κατανόηση των πραγμάτων εμάς που δεν έχουμε ιδιαίτερες γνώσεις για την ιστορία της περιοχής. Είναι επίσης άκρως αποκαλυπτικό για το πως διαμορφώνονται οι γραμμές των συνόρων από τους μεγάλους χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των κατοίκων και η βούλησή τους να ανήκουν κάπου.
Άφησα τελευταίο το γεγονός,ότι το κορίτσι αυτό ,για το θάρρος του και την παρησία του ,δέχτηκε δολοφονική απόπειρα από τους Ταλιμπάν αφού πυροβολήθηκε στο πρόσωπο ενώ γύριζε με το σχολικό στο σπίτι του.
Σαν δείγμα ελπίδας όμως ότι το κακό δεν νικάει πάντα ,η Μαλάλα ,κόντρα στις προβλέψεις, επέζησε και έγινε το μικρότερο άτομο που προτάθηκε για νόμπελ ειρήνης.,
Το ηθικό δίδαγμα όμως που βγαίνει από αυτή την ιστορία είναι ότι η μόρφωση, η γνώση ,η εκπαίδευση, η καλλιέργεια, όλα είναι μια πατρίδα . Μια πατρίδα παγκόσμια, για την οποία αξίζει να αγωνιστεί κανείς ακόμη και με κίνδυνο της ζωής του γιατί μόνο έτσι θα επικρατήσει κάποτε παγκόσμια ειρήνη σε πείσμα των φονταμενταλιστών και όλων αυτών των θρησκευτικών νταήδων που παίρνουν ένα μήνυμα αγάπης και το μεταλλάσουν σε χολή και μίσος.

ΟΙ ΤΑΛΙΜΠΑΝ

Αφορμή για το άρθρο αυτό μου έδωσε ένα βιβλίο που τελείωσα πρόσφατα και του οποίου σύντομα την κριτική θα ανεβάσω ,το οποίο μιλάει για την προσπάθεια ενός κοριτσιού στο Πακιστάν ,να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό των Ταλιμπάν και να μορφωθεί
Ταλιμπάν σημαίνει αρχικά ,αυτός που αποζητά τη γνώση αλλά στην εξέλιξη τους αυτοί οι άνθρωποι κάθε άλλο παρά επαληθέυουν την ερμηνεία του ονόματός τους.
Όμως ο λόγος που γράφω δεν είναι αυτός . Άλλωστε όλοι εδώ στη Δύση φρίτταμε με τα διάφορα ανδραγαθήματα αυτών των παληκαράδων της θρησκείας και εξακολουθούμε να το κάνουμε όταν φτάνουν στα αυτιά μας τα "κατoρθώματά τους".
Μήπως όμως εθελοτυφλούμε λίγο;

Αυτοί οι άνθρωποι θεωρούν ότι εφαρμόζουν το λόγο του Θεού ,προσπερνώντας ότι ο Θεός δε θα ανέθετε σε τόσο πτωχούς τω πνεύματι να τον εκπροσωπήσουν. Και μάλλον ο Θεός είναι υπεράνω του αν κάποιος φοράει σαγιονάρα ή ακούει Metallica

Μήπως δεν είναι μακρινό περελθόν ο καιρός που και η δική μας κοινωνία είχε και αυτή τους δικούς της Ταλιμπάν;
Κατ'αρχάς για να ξεκινήσουμε από την παιδεία ,η δική μου η γενιά τελείωσε το σχολείο σε ιδρύματα που απευθύνονταν αποκλειστικά στο ένα φύλο, αρρένων ή θηλέων.Οι κανονισμοί ένδυσης και κυκλοφορίας μετά το σχολείο ιδιαίτερα για τα κορίτσια ήταν εξαιρετικά αυστηροί ενώ απαγορευόταν δια ροπάλου η ανταλλαγή έστω και χαιρετισμού με το αντίθετο φύλο. Αν κάτι τέτοιο έπιπτε στην προσοχή των ιθυνόντων τα πράγματα κατέληγαν στην ειδοποίηση του πατέρα του κοριτσιού με ότι συνέπειες μπορεί να είχε αυτό και φυσικά στην ολιγοήμερη αποβολή του από το σχολείο.
Σε μια χώρα που το Σύνταγμα της προβλέπει ανεξιθρησκία ο εκκλησιασμός υπήρξε πάντα υποχρεωτικός όπως και η πρωινή προσευχή ενώ αν κάποιος απουσίαζε αδικαιολογήτως από αυτές τις εκδηλώσεις τιμωρείτο με αποβολή.Πάντα έχοντας υπόψη την ανεξιθρησκία που κηρύττει το Σύνταγμα, βρίσκω τελείως ανακόλουθη τη διάταξη που απαγορεύει σε μη χριστιανούς ορθόδοξους Έλληνες πολίτες να γίνουν δάκαλοι. Με λίγα λόγια αν είσαι καθολικός ή ακόμα χειρότερα Εβραίος στο θρήσκευμα , δεν πα ναχεις πτυχίο και από τη ΝΑΣΑ για να διδάσκεις σε εξωγήινους , στην Ελλάδα της Ορθοδοξίας δεν πρόκειται να διδάξεις.
Φυσικά εννοείται πως κανείς δεν διανοείται να χωρίσει την Εκκλησία από το κράτος και σε επιστέγασμα αυτής της σιαμαίας σύζευξης οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές γίνονται πάντα πρώτο θέμα στα τηλεοπτικά δελτία ανεξάρτητα αν την ίδια μέρα κάπου στη γειτονιά μας ξεκίνησε ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος.
Για να γυρίσουμε στο σήμερα όμως , εδώ στη χώρα μας που καταδικάζει τους Ταλιμπάν και αισθάνεται τυχερή που δε ζει κάτω από ένα τέτοιο καθεστώς , οι αιθουσάρχες κάποιων κινηματογράφων ακόμα θυμούνται με φρίκη τους φανατικούς που εισέβαλαν στις αίθουσες μαχαιρώνοντας τις οθόνες επειδή οι ιδιοκτήτες των κινηματογράφων είχαν τολμήσει να ανεβάσουν τον "Τελευταίο πειρασμό" του Σκορσέζε . Για την ιστορία επαναλαμβάνοντας το διωγμό του Καζαντζάκη ,κάποιοι ιεράρχες μας είχαν αποφασίσει πως το έργο έθιγε τη θρησκεία. Δυστυχώς δεν είχαν το μυαλό να σκεφθούν ότι μια θρησκεία είνα πολύ πιο μεγάλη από μια καλλιτεχνική παραγωγή και αν έχει στέρεες βάσεις δεν έχει να φοβηθεί τίποτα.
Κλείνοντας (το θέμα είναι τεράστιο και δεν εξαντλείται με δυο-τρεις αναφορές) θα αναφέρω πόσο από μέσα μας χλευάσαμε και χλευάζουμε όλοι την παντογνωσία των Μουλάδων του Ισλάμ οι οποίοι φέρονται ως γνώστες και ερμηνευτές του θεικού λόγου στη γη και πολλές φορές με τις παρερμηνείς που δίνουν προκαλούν τεράστιες συγκρούσεις που ενίοτε καταλήγουν σε αιματοχυσίες.
Ευτυχώς εμείς δεν έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο όμως κατά κάποιο τρόπο και οι λεγόμενοι "πνευματικοί" τον ίδιο ρόλο δεν προσπαθούν να παίξουν; Δεν ερμηνεύουν το λόγο του Θεου μέσα από τις περιορισμένες γνωστικές τους ικανότητες;
Και στην τελική ανάλυση τι σημαίνει πναυματικός και γιατί δεν μπορεί να είναι πνευματικός ο καθένας από εμάς αντλώντας εσωτερικότητα από την καλλιέργεια που πέτυχε μέσα από το διάβα της ζωής του;
Η λύση φαντάζει κλισέ και χιλιοειπωμένη αλλά είναι μία και ακούει στο όνομα εκπαίδευση . Μόνο έτσι θα είμαστε κύριοι των επιλογών μας ,των λατρευτικών μας συνηθειών ακόμα και της περηφάνειας για την πατρίδα μας.


Το κομμάτι δεν είναι ερωτικό αλλά αναφέρεται στο Θεό . Τί ωραία που υμνεί το Θεό ένας άπιστος!!!

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ (ΕΛΕΩ ΜΟΥΝΤΙΑΛ)

Τελικά αποδεικνύεται περίτρανα ότι το ποδόσφαιρο λειτουργεί ανταγωνιστικά απέναντι στην κουλτούρα.
Ένα ολόκληρο μήνα (ποδοσφαιρικών βραδιών εξαιρουμένων) παιδεύομαι να τελειώσω δύο βιβλία.
Ειμαι τυχερός όμως γιατί πρόκειται γαι καταπληκτικά βιβλία.
το πρώτο είναι από τις εκδόσεις Πατάκη ,μια προσέγγιση στη φιλοσοφία μέσα από θέματα τα οποία αρχικά ουδεμία σχέση φανερώνουν πως έχουν με το αντικείμενο.
Προχωρώντας όμως αντιλαμβάνεσαι πως όλα συνδέονται κάτω από το μανδύα αυτού του τομέα που αποκαλούμε φιλοσοφία.
Γεννετική ,ευθανασία ,ευγονική, σαρκοφαγία, χρόνος , φύση, θεός και χίλια δυό ακόμα θέματα συνδεδεμένα με τη φιλοσοφία και δοσμένα με ένα άκρως ενδιαφέροντα και σύγχρονο τρόπο.
Η δε Νάξος του τίτλου ταυτόχρονα τόπος ουτοπικός αλλά και την ίδια στιγμή ,το μέρος που συνελήφθη η ιδέα γι αυτό το υπέροχο βιβλίο.

Το δεύτερο ήταν το βιβλίο ιστορίας του Ραφαηλίδη περί της καταγωγής των Ευρωπαικών λαών και συγκεκριμένα "οι λαοί της Ευρώπης"
Εντυπωσιακά ενδιαφέρον βιβλίο από ένα άνθρωπο που πάντα πήγαινε κόντρα στο ρεύμα ,δε χάιδευε αυτιά, δεν έγραφε ιστορία για να διαβαστεί και να αρέσει. Τελικά , τώρα μετά το θάνατό του ,όλοι αναγνωρίζουν το μέγεθός του και όλοι τον μνημονεύον ως εκ των κορυφαίων ιστορικών του αιώνα μας.
Το βιβλίο αυτό λοιπόν ασχολείται σχεδόν με όλους τους ευρωπαικούς λαούς δίνοντας άγνωστα στοιχεία για την καταγωγή τους και τις οποιεσδήποτε καταβολές τους.
Ένα βιβλίο για τη γλώσσα , τη λαογραφία ,την τέχνη ,τις συμμαχίες και τέλος τη σημερινή εικόνα του κάθε λαού.
Ένα must για τη βιβλιοθήκη του κάθε φίλου της ιστορίας.

Και ένα τραγούδι περί φιλοσοφίας μιας και την αναφέραμε

GREECE - FOOTBALL AND SPECIAL FRIENDSHIP

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014

Κριτική στα θέματα Ιστορίας κατεύθυνσης.

Τα θέματα της ιστορίας υπήρξαν καλοδιατυπωμένα με σαφή ερωτήματα και καλύπτανε ως συνήθως όλο το βιβλίο.
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά εμφανίζεται συνδυαστική από διαφορετικά κεφάλαια του βιβλίου ,κάτι που αναδεικνύει τους καλά προετοιμασμένους στην ιστορία μαθητές .
Το είδος των ερωτήσεων απευθύνεται σε μαθητές που δε διαβάζουν απλώς την ιστορία αλλά και την κατανοούν.
Αυτή η κατηγορία μαθητών λοιπόν ,δε θα αντιμετώπισε πρόβλημα με τα συγκεκριμένα θέματα.
Για άλλη μια φορά δόθηκε έμφαση όπως είχε τονιστεί στις πρώτες και τελευταίες σελίδες των πέντε βασικών ενοτήτων ,κάτι το οποίο εχει καταντήσει πλέον αναμενόμενο σε κάθε χρονιά θεμάτων

ΘΕΜΑ Α1

α. Αγροτική μεταρρύθμιση

Απάντηση
Καθώς η κατοχή γης παύει να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού κύρους…παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες. (σελ.42).

β. Κίνημα στο Γουδί

Απάντηση
Το 1909 συντελείται…πετύχει τις επιδιώξεις του. (σελ. 86,87,88) Το σημείο που αναφέρεται στη διαδήλωση επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας δεν είναι απαραίτητο αλλά η γραφή του μέσα στην απάντηση δεν επηρεάζει αρνητικά/

γ. Συνθήκη Σεβρών (28 Ιουλίου ?10 Αυγούστου 1920).

Απάντηση
Η Συνθήκη των Σεβρών…γίνεται απτή πραγματικότητα .(σελ 96) .Μπορεί να γίνει και μικρή αναφορά από τη σελίδα 144 που ορίζεται ότι με τη Συνθήκη η περιοχή της Σμύρνης θα βρισκόταν υπό Ελληνική κατοχή και διοίκηση για πέντε χρόνια.

ΘΕΜΑ Α2

α. Λ
β. Σ
γ. Σ
δ. Σ
ε. Λ

ΘΕΜΑ Β1

α. Οργάνωση των ελληνικών πολιτικών κομμάτων σε επίπεδο ηγεσίας κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Απάντηση
Η οργάνωση των κομμάτων ήταν εμφανής μόνο σε …υπέρ της εκλογικής τους περιφέρειας. (σελ 84)

β. Λόγοι για τους οποίους δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα εκείνη την περίοδο.

Απάντηση

Αντίθετα με άλλες χώρες …το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού. (σελ 84)

ΘΕΜΑ Β2

α. Ενέργειες του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου για το Ποντιακό ζήτημα κατά το Συνέδριο Ειρήνης (1918-1918) στο Παρίσι.

Απάντηση
Τον Βενιζέλο επισκέπτεται τον Απρίλιο του 1919 στο Παρίσι ο Μητροπολίτης Χρύσανθος….Θα την διαθέσω υπέρ του λαού σας». (σελ. 251)

β. Ενέργειες του Μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανού Καραβαγγέλη για το ίδιο ζήτημα.

Απάντηση
Παρά το αρνητικό κλίμα που δημιουργήθηκε στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου ο ποντιακός ελληνισμός δεν πτοήθηκε…4 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους. (σελ 252,253)

ΘΕΜΑ Γ1.

Απάντηση
α Ο Βενιζέλος πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ΄στις 6 Οκτωβρίου ύστερα από την παραίτηση της Κυβέρνησης Δραγούμη. Ο Βενιζέλος ανέλαβε τα υπουργεία Στρατιωτικών και Ναυτικών. Στις 8 Οκτωβρίου ο ίδιος ανέπτυξε στο κοινοβούλιο τις βασικές κυβερνητικές θέσεις. Στις 9 Οκτωβρίου όταν ολοκληρώθηκε η συζήτηση γύρω από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης ,ο Βενιζέλος ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης . Υπήρχε όμως έλλειψη απαρτίας και ο πρωθυπουργός υπέβαλε στο βασιλιά την παραίτηση του και εισηγήθηκε τη διάλυση της Βουλής.
Ο Γεώργιος βλέποντας το ρεύμα υπέρ του Βενιζέλου αποδέχτηκε αμέσως το αίτημα και στις 12 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε η προκήρυξη νέων εκλογών.
Τα παλαιά κόμματα αντέδρασαν έντονα σε αυτό καταγγέλλοντας τη βίαιη διάλυση της Βουλής και απέχοντας από τις επόμενες εκλογές . Αυτό φανερώνει βέβαια και το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο είχαν περιέλθει.
Οι εκλογές διεξήχθησαν το Νοέμβριο του 1910 όπου οι Φιλελεύθεροι κέρδισαν τις 307 από τις 362 έδρες και ο Βενιζέλος ήταν ελεύθερος πια να προχωρήσει στο μεταρρυθμιστικό του έργο.( σελ.90 και κείμενο Α )
Και στις επόμενες εκλογές όμως φάνηκε το ρεύμα του Βενιζέλου τον Μάρτιο του 1912…σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων. Τονίζουμε σε αυτό το σημείο ότι πολλοί αρχηγοί από τα παλαιά κόμματα μόλις και μετά βίας πέτυχαν να εκλεγούν και περιορίστηκαν στο ρόλο της αντιπολίτευσης. Θεοτόκης, Μαυρομιχάλης,Γούναρης, Τσαλδάρης, Δημητρακόπουλος. ( σελ 91 και κείμενο Β)
β. Ο Βενιζέλος με το οξύτατο πολιτικό του αισθητήριο στο Κρητικό ζήτημα , γνώριζε…τα καθήκοντά του στις 12 Οκτωβρίου του 1912.
Παράλληλα τονίζουμε εδώ ότι η Κρήτη είχε σκόπιμα διενεργήσει εκλογές την ίδια μέρα με την Ελλάδα με σκοπό να αποστείλει τους αντιπροσώπους της στη Νέα Ελληνική Βουλή .Στην Κρήτη βέβαια , τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά από αυτά στην Ελλάδα αφού το κόμμα του Βενιζέλου εξέλεξε μόνο 23 από τους 69 βουλευτές. Επειδή η Τουρκία παραμόνευε να επιτεθεί στην Ελλάδα , ο Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά να αφήσει τους Κρήτες βουλευτές να εισέλθουν στην ελληνική Βουλή (σελ. 219 και κείμενο Β)

ΘΕΜΑ Δ1.

Απάντηση
α. Σημαντικές ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων… ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό.
Επίσης στη Θράκη όπου ο Ελληνικός πληθυσμός είχε μειωθεί από τη βουλγαρική κατοχή κατά το 1913, η εγκατάσταση των προσφύγων κατέστη άμεση προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος.
Το 1924 το ελληνικό στοιχείο ανήλθε στο 62.1% του πληθυσμού ,ενώ το 1928 ένας στους τρεις κατοίκους της Θράκης ήταν πρόσφυγας. Το επισημαίνει μάλιστα και ο Βενιζέλος σε λόγο του το 1929 ότι το ελληνικό κράτος είχε γίνει πολύ μεγάλο και ομοιογενές .(σελ 166,167 και κείμενο Α)
β. Για ένα διάστημα …στην πατρίδα τους.
Πιο συγκεκριμένα εκτελέστηκαν από τις κυβερνήσεις μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα όπως και αρδευτικά στις πεδιάδες των Σερρών ,της Δράμας και της Θεσσαλονίκης ενώ διευθετήθηκαν προς όφελος της γεωργίας χείμαρροι και μεγάλοι ποταμοί όπως ο Αξιός ,ο Στρυμόνας κλπ που νέκρωναν με τις πλημμύρες τους τις παραποτάμιες περιοχές. Τα νέα εδάφη που προέκυψαν από τις διευθετήσεις και τις αποξηράνσεις λιμνών διανεμήθηκαν σε ακτήμονες, πρόσφυγες και γηγενείς
Ο γερμανός Stephan Ronhart τονίζει την ομοιογένεια θρησκευτική και εθνική που επιτεύχθηκε τότε ενώ παράλληλα βλέπουμε από τον πίνακα του Foreign Office ότι από το 1921 μέχρι το 1925 έχουμε αλματώδη αύξηση σε δημητριακά ,καπνό και βαμβάκι όπου τα Δημητριακά από 624,8 χιλιάδες τόνους το 1921 καταλήγουν σε 708,7 χιλιάδες τόνους το 1925. Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι 22,3 τόνοι του καπνού γίνονται 60,8 και οι 3,8 τόνοι βαμβάκι γίνονται 10,5.
Τέλος τονίζουμε την ώθηση που δόθηκε στην αμπελουργία και τη μεταξοσκωληκοτροφία στις περιοχές Αξιούπολης ,Βέροιας ,Αριδαίας ,Φλώρινας, και στη ροδοκαλλιέργεια για ροδέλαιο σε Έδεσσα, Δράμα, Βέροια.
Φυτεύτηκαν επίσης αμπέλια αμερικάνικης προέλευσης που δεν προσβάλλονταν από φυλλοξήρα. (σελ167,168 και κείμενα Β,Γ και πίνακας)

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΑΙΟΥ

Επιτέλους πήραμε μπρος.
Η ομάδα βρήκε επιτέλους το ρυθμό της και κατά συνέπεια ο απολογισμός αυτού του μήνα είναι αρκετά πιο εμπλουτισμένος.
Ξεκίνησα με ένα βιβλίο που είχα στη βιβλιοθήκη μου τουλάχιστον δύο χρόνια και δεν έλεγα να το πιάσω. Μιλάω για το βιβλίο του Irvin Yalom , "το πρόβλημα Σπινόζα".
Πρόκειται για ένα καταπληκτικό βιβλίο όπως συνήθως είναι τα βιβλία του Yalom το οποίο ακροβατεί ανάμεσα στη μυθοπλασία, τη φιλοσοφία και την ψυχολογία.
Όποιος δεν έχει διαβάσει Γιάλομ δεν μπορεί να αντιληφθεί για τι ακριβώς πράγμα μιλάω, όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα αμάλγαμα πληροφοριών το οποίο πλέκεται τόσο όμορφα που από τη στιγμή που ξεκινάς το βιβλίο δεν θέλεις να το αφήσεις.
Συγκεκριμένα έχουμε δύο παράλληλες ιστορίες .Αυτή του Σπινόζα και αυτή του θεωρητικού του ναζισμού ,Ρόζενμπεργκ , υφασμένες με τόσο ωραίο τρόπο που παρά το γεγονός ότι μέσα μας έχει γίνει η παραδοχή πως τα γεγονότα που περιγράφονται είναι φανταστικά, δημιουργούν την αίσθηση πως πράγματι κάποια στιγμή έτσι ακριβώς συνέβησαν.Φυσικά μεγάλο μέρος στηρίζεται σε υπαρκτά βιογραφικά στοιχεία των δύο ανδρών αλλά το πάντρεμα μεταξύ τους γίνεται από τη μαγική πινελιά του Γιάλομ.

Συνέχισα (μου πήρε μόνο δύο ώρες) να διαβάσω και να τελειώσω το 'Πάντα ήρωες" ,ένα βιβλίο βιωματικό που περιγράφει την εμπειρία ενός εικοσάχρονου ο οποίος από τη μία στιγμή στην άλλη εξαιτίας ενός ατυχήμτος βρέθηκε ανάπηρος.
Οι επισημάνσεις του είναι καταπληκτικές και μας αναγκάζει να σκεφτούμε τα αυτονόητα.
΄Εχουμε άραγε σκεφτεί πόσο κλειστοφοβικά θα ήταν αν είμαστε αναγκασμένοι να κοιτάζουμε ακίνητοι σε ένα κρεβάτι, ένα ταβάνι επί ένα μήνα χωρίς δυνατότητα καμιάς έστω απειροελάχιστης γωνιακής απόκλισης;
Χωρίς λογοτεχνικές δάφνες ,αλλά συγκλονιστικό ως εμπειρία.
Τελικώς έχει και χάπι εντ γιατί παρά τις αντίθετες προβλέψεις , ο νεαρός επανήλθε στον κόσμο της κίνησης.

Και μετά ήρθε αυτό που θεωρώ το βαρύ πυροβολικό αυτού του μήνα , Την υπόθεση Χάρι Κέμπερτ.
Πληροφορήθηκα την ύπαρξη του από κριτικές και το αγόρασα κυρίως από περιέργεια.
Από τη στιγμή όμως που το ξεκίνησα δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου και παρά τις εφτακόσιες δέκα σελίδες του , δεν μου πήρε πάνω από τρεις μέρες να το τελειώσω.
Φαινομενικά είναι μία αστυνομική ιστορία ,αλλά έστω και αν το δούμε σε αυτό το επίπεδο ,παρουσιάζει τόσες ανατροπές που ακόμη και αυτοί που θα το αγοράσουν για να ικανοποιήσουν την ελαφριά αναγνωστική καλοκαιρινή ανάγκη ,θα γοητευτούν.
Πίσω από αυτή την επιφανειακή ανάγνωση όμως υπάρχει το ψηφιδωτό της φιλίας που εκτίθεται από το συγγραφέα για όσους θέλουν να πάνε λίγο πιο πέρα την ανάγνωση τους και ακόμη λειτουργώντας ως picture in picture το θέμα της αγωνίας του συγγραφέα στην προσπάθειά του να βρει το θέμα του για το επόμενο βιβλίο.
Από κάθε άποψη ,συναρπαστικό. Είμαι σίγουρος ότι σύντομα κάποιος θα το γυρίσει στον κινηματογράφο.

Η απογοήτευση ήρθε μετά . Είναι σαν να κάνεις βουτιά από τον ισθμό της Κορίνθου και μετά σου ζητάνε να κάνεις βουτιά στη μπανιέρα σου. Μιλάω για την αστυνομική λογοτεχνία του Νέσμπο ,τον οποίο παρότι τον έχω σε εκτίμηση ,με το βιβλίο του Φαντομάς δεν κατάφερε να μου δημιουργήσει την ανάγκει να εφεύρω ώρες για περισσότερο διάβασμα. Κλασική αστυνομική ιστορία με διεφθαρμένους αστυνομικούς και με την αμφίβολης ευρηματικότητας ,αφήγηση ενός νεκρού.
Έχει γράψει καλύτερα.

Τέλος ,ασχολήθηκα με μια περυσινή αγάπη και ένα βιβλίο του που μου είχε ξεφύγει. Τον Jonathan Coe και τους "νάνους του θανάτου"
Πρόκειται για μια ιστορία ενηληκίωσης και αναζήτησης μιας καλύτερης τύχης στη μεγαλούπολη. Ο Κόου δεν μπορεί να κρύψει την αγάπη του για τη μουσική και όπως σε κάθε του δουλειά έτσι και εδώ η μουσική παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Συχνές είναι οι αναφορές του στον Morrisey αλλά και στον τρόπο που ένα μουσικό κομμάτι πρέπει να εκτελεστεί.
Αναμφίβολα δεν είναι από τα κορυφαία του Κόου ,όμως ο συγγραφέας αυτός έχει μια εκπληκτική αμεσότητα που σε κερδίζει αμέσως.
Σίγουρα πολλοί από τους αναγνώστες θα αναγνωρίσουν μέσα από τα γραφόμενα του Κόου ,τον εαυτό τους και την προσπάθεια τους να τοποθετήσουν την ύπαρξή τους μέσα σε μια κοινωνία που από τη μία δίνει ευκαιρίες αλλά από την άλλη είναι αδυσώπητη.

Και μιας και μιλήσαμε για Morrisey ,ένα αγαπημένο

TINTIN

Στην χώρα μας όσες προσπάθειες και αν έγιναν ,ο ήρωας αυτός δεν έτυχε ποτέ της ιδιαίτερης αποδοχής του κοινού.Η αλήθεια είναι ότι λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι με τον Τεντέν ξεκινά την ιστορία του το ευρωπαικό σκίτσο καθιερώνοντας την καθαρή γραμμή δηλαδή το σκίτσο χωρίς σκιά.

Στο εξωτερικό έχουν γίνει πολύ σοβαρές προσεγγίσεις και αναλύσεις του ήρωα αφού με αυτόν μεγάλωσαν γενιές και γενιές και μάλιστα φτάσανε και στο σημείο στο Γαλλικό κοινοβούλιο να ερρίζουν για το αν είναι αριστερός ή δεξιός.
Ομολογουμένως τα πρώτα τεσσερα τουλάχιστον τεύχη δεν αποτελούσαν αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε ,politicaly correct, αφού χαρακτηρίζονταν από έντονα πολιτικά και ρατσιστικά στοιχεία. Με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση του δημιουργικού ίστρου του όμως ,ο δημιουργός ο Herge ( κατά κόσμον George Remy), ραφινάρισε τα γραφόμενά του και τοποθετήθηκε με πολύ πιο μετριοπαθείς θέσεις απέναντι στις προκλήσεις της κάθε εποχής.Και το γράφω αυτό γιατι οι ιστορίες του Τεντέν είναι από τις λίγες περιπτώσεις που ενώ αρχικά δημιουργούν την εντύπωση ότι απευθύνονται σε παιδιά και μάλιστα αγόρια ,σύντομα απεκδύονται αυτό το κάλυμμα και γίνονται έντονα κριτικά απέναντι στην εποχή τους.
Για του λόγου το αληθές ,ο Ερζέ μέσα από τα τεύχη του Τεντέν σχολίασε τον ψυχρό πόλεμο, την προσπάθεια για την κατάκτηση του διαστήματος, την έλευση του κομήτη του Χάλει που απειλούσε να καταστέψει τη γη, τις χούντες της Λατινικής Αμερικής και τόσα άλλα γεγονότα.
Κάθε έκδοση ήταν και μία κριτική τοποθέτηση απέναντι σε κάποιο επίκαιρο συμβάν της τότε εποχής.
Πάντα βέβαια μέσα από το πρίσμα της ματιάς του Ερζέ ο οποίος έστελνε σε κάθε μήκος και πλάτος της γης τον αυτόκλητο πρόσκοπο του να επιλύσει οποιαδήποτε υπόθεση με μόνη βοήθεια το σκύλο του Μιλού και μερικά τεύχη αργότερα και τον πρώην αλκοολικό Κάπταιν Χάντοκ.Σε κέθε περίπτωση οι περιπέτειες υπήρξαν πάντοτε χορταστικές ,με υπέροχη κίνηση και σκηνοθεσία και μυστηριωδώς λάμβαναν χώρα με την παντελή απουσία γυναικών.

Οι γυναίκες στον Τεντέν λειτουργούν μόνο ως κομπάρσοι για να γεμίζουν τα πλαίσια των σκίτσων , η μοναδική δε που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο είναι εξαιρετικά αντιπαθής (η λυρική τραγουδίστρια Κασταφιόρε).
Παράλληλα ο Ερζέ τοποθετεί και κάποιους ακόμη ήρωες όπως τους δίδυμους αστυνομικούς Ντιπόν και Ντιπόντ τους οποίους με το να τους παρουσιάζει ως ηλίθιους απηχεί πιθανότατα την παγκόσμια γνώμη που τρέφουν κατά μέσον όρο οι άνθρωποι για τους αστυνομικούς.Επίσης ο καθηγητής Τουρνεζόλ με την αφηρημάδα του και την αφέλεια του λειτουργεί και αυτός στερεοτυπικά δίνοντας μας την εικόνα του τρελού επιστήμονα.Τέλος υπάρχουν και οι σταθερά κακοί των ιστοριών όπως ο Άλλαν και ο Έλληνας Ρασταπόπουλος.(τυχαίο;).
Σε κάθε περίπτωση και μετά από μια υπέροχη περιπέτεια σε κάποια γωνιά της γης (την οποία σημειωτέον ,ο Ερζε είχε μελετήσει και επισκεφθεί προηγουμένως με σκοπό τα πάντα να είναι ρεαλιστικά) ο Τεντέν επιλύει την υπόθεση και το καλό θριαμβεύει κατατροπώνοντας το κακό.
Το γεγονός της σπουδαιότητας όμως του ήρωα αυτού αποδεικνύεται από το ότι πανεπιστημιακές έδρες τον έχουν εντάξει στα αντικείμενα της μελέτης τους ,ο δε σύγχρονος κινηματογράφος έχει κάνει πολλές επενδύσεις πάνω στο συγκεκριμένο ήρωα με τελευταία και πιο απαιτητική την προσπάθεια του Spielberg προ διετίας.


Παραμένει δε πάντα απορίας άξιο πως θα ενεργούσε ο ήρωας Τεντέν αν ο Ερζέ ζούσε σήμερα και αναλάμβανε να σώσει τον κόσμο και γιατί όχι και την Ελλάδα μέσα από την οικονομική κρίση !

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ (GEORGE SAMARAS Ή SAMMI ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΚΩΤΣΕΖΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ)

Η σημερινή μου ανάρτηση παρότι ξεκινά ποδοσφαιρικά αναφέρεται στον άνθρωπο .
Και όχι στον άνθρωπο γενικά και αόριστα ,αλλά σε αυτόν που ακούει στο όνομα Γιώργος Σαμαράς.

Ομολογώ ότι σε αντίθεση με πάρα πολλούς συμπατριώτες μου ,εμένα αυτός ο άνθρωπος μου αρέσει γιατί πιστεύω ότι έχει ευφυία και αυτή την ευφυία τη βγάζει με ποδοσφαιρικό τρόπο και μέσα στο γήπεδο.Να μην ξεχνάμε πως όταν είναι στα κέφια του είναι ικανός να γίνει πέρα από εκτελεστής και ο καλύτερος πασαδόρος και δημιουργός.

Όμως ο λόγος που γράφω αυτό το κομμάτι είναι η ευαισθησία αυτού του ανθρώπου και η απροσποίητη αγάπη του γι αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη από αυτό το κάτι παραπάνω που μόνο το ποδόσφαιρο μπορεί να προσφέρει.

Τον παρακολουθώ από τον καιρό που πήγε στη Σέλτικ και έχω πέρα πολλές φορές εντοπίσει τον Σαμαρά να βγαίνει στον αγωνιστικό χώρο κρατώντας από το χέρι ένα παιδί με ειδικές ανάγκες .

Στο τρίτο περίπου λεπτό του φιλμ είναι το τελευταίο του γκολ με τη φανέλλα της Σέλτικ.

Ακόμη και προχθές που η Σέλτικ στο τελευταίο παιχνίδι του πρωταθλήματος θα πανηγύριζε τον τίτλο ,αυτός πήγε στην εξέδρα ,πήρε ένα μικρούλη με εμφανή κινητικοσωματικά προβλήματα και του έδωσε τη χαρά της συμμετοχής δίπλα στα ινδάλματά του.

Δημοσίευση by Seamus Darragh.

Και για του λόγου το αληθές ,απολαύστε το εδώ.

Αν μπει κανείς στη σελίδα της ομάδας του στο διαδίκτυο θα δει κανείς ότι οι κριτικές μεταξύ των οπαδών για την προσφορά του στην ομάδα είναι μοιρασμένες όλοι όμως συμφωνούν πως η ομάδα τους θα χάσει έναν gentleman και αυτός και μόνο ο λόγος αρκεί για να τους λείψει.


Στις μέρες μας που η αξία της λέξης άνθρωπος μειώνεται όλο και περισσότερο ,είναι παρήγορο ότι μέσα σε μια στιγμή θριάμβου ,μέσα σε μια στιγμή που συνοψίζει την ανταμοιβή των κόπων μιας ολόκληρης χρονιάς ,υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Γιώργο που σκέφτοναι τον πλησίον και μάλιστα τον πλησίον που η μοίρα τον αδίκησε και δεν του έδωσε ίσα δικαιώματα χαράς σε αυτή τη ζωή.
Κλείνοντας δε μπορώ να μην αναφερθώ στο μεγαλείο του συλλόγου που ακούει στο όνομα Σέλτικ.
Πριν από τρεις μέρες ένας πεντάχρονος οπαδός της ,ο μικρούλης Oscar Knox έφυγε από τη ζωή δίνοντας μία ΄προδεδικασμένη μάχη με ένα άκρως επιθετικό είδος καρκίνου.
Η Σέλτικ τιμώντας τον ,του αφιέρωσε το 5ο λεπτό του τελευταίου παιχνιδιού της , διέκοψε τον αγώνα σε αυτό το λεπτό και 60.000 οπαδοί της στις εξέδρες τραγούδησαν "you 'll never walk alone" και φώναξαν το όνομά του για να το ακούσει μέχρι τον ουρανό που βρίσκεται.

Μπορεί να ακούγεται μια αγριοφωνάρα σε πρώτο πλάνο ,ανατριχιάζεις όμως όταν καταλαβαίνεις ότι αυτό το πλήθος τραγουδάει γαι ένα πεντάχρονο αγοράκι που τόσο άδικα έφυγε από τη ζωή.Το κυριότερο είναι πως στο σάιτ της Σέλτικ συμπαραστάθηκαν και πάρα πολλοί οπαδοί της μισητής κατά τα άλλα συμπολίτισσας Rangers.

Κλείνω υποκλινόμενος στο μεγαλείο ψυχής του Σαμαρά και εκφράζοντας την ευχή κάποτε οι σύλλογοι μας ανεξαρτήτως χρώματος να μιμηθούν τους μεγάλους συλλόγους της Ευρώπης και να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους όχι συμπορευόμενοι με τους κάφρους και τους βάνδαλους αλλά με τον άνθρωπο και τις υπέρτατες αξίες που το είδος μας κουβαλάει.

Δείτε το σαν φόρο τιμής στα παιδιά που φεύγουν καθημερινά την ώρα που σερφάρουμε στο ιντερνετ ή πίνουμε τον καφέ μας.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Τελικά το καθιερώσαμε. Δύο βιβλία το μήνα δυστυχώς.
Φαίνεται πως ο χρόνος υπόκειται σε κάποια διαστολική διαδικασία ή πιο απλά ,έγινα τεμπέλης.
Δύο κομμάτια σχετικά εύκολης λογοτεχνίας από αυτήν που αποκαλείται αστυνομική.
Το πρώτο βιβλίο ήταν το Παρίσι μπλουζ του Attia.Όταν το ξεκίνησα δεν ήξερα ότι αποτελούσε το τελευταίο κομμάτι μιας τριλογίας και έτσι το αντιμετώπισα κάπως ανάποδα.
Με φόντο την ανεξαρτησία της Αλγερίας ,κάτι που για τους Γάλλους αποτελεί το δικό τους Βιετνάμ.
Άψογα δομημένη αστυνομική ιστορία με προεκτάσεις τον απόηχο της Αλγερινής ανεξαρτησίας και θέατρο συμβάντων το Παρίσι.
Το καλό με την αστυνομική λογοτεχνία των Ευρωπαίων ,σε αντίθεση με τους Αμερικάνους είναι ότι δεν υπάρχουν υπερήρωες ,τα πάντα ρέουν φυσιολογικά και οι πόλεις που λαμβάνουν χώρα τα τεκταινόμενα ,παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο και σε παρασύρουν σε ένα ταξίδι μέσα τους.

Το δεύτερο και τελευταίο ήταν το Μοιραία Πράγα του Κερρ ,αυτού που έχει δώσει την αριστουργηματική "Τριλογία του Βερολίνου".
Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι ο Κερρ πλέκει τις ιστορίες του μέσα στο καθεστώς του Ναζισμού. Μάλιστα ο αστυνομικός πρωταγωνιστής του είναι ένα κομμάτι του συστήματος.
Ο συγγραφέας μας αποδίδει την καθημερινότητα που κυλάει υπογείως στη Γερμανία ενώ στην επιφάνεια ο Ναζισμός και οι θηριωδίες του κυριαρχούν.
Καθημερινοί άνθρωποι ,μεροκαματιάρηδες ,πόρνες ,στελέχη του κόμματος , φοβισμένοι υποτακτικοί, όλο μαζί αποτελούν αυτό το υπέροχο παζλ πάνω στο οποίο ο πρωταγωνιστής καλείται να επιλύσει μια σειρά από εγκλήματα με το χρόνο να τρέχει αντίστροφα σύμφωνα με την επιταγή των υψηλόβαθμων στελεχών του κόμματος.
Προφανώς ο Κερρ έχει ασχοληθεί πολύ με την παραλλειπόμενη ιστορία του Ναζισμού και διαβάζοντας τα βιβλία του κάνεις ταυτόχρονα και μια κατάδυση στην ιστορία της εποχής εκείνης.

Αφού ο τίτλος του ενός βιβλίου αναφέρεται στα blues, να η δική μου προσφορά !

ΙΣΤΟΡΙΑ 5. Η μεθοδευμένη εξόντωση (γενοκτονία ) των Ποντίων

Φτάσαμε αισίως στο τελευταίο κομμάτι της ιστορίας κατεύθυνσης και κατά συνέπεια στην τελευταία δμοσίευση.
Η ιστορία επί του Ποντιακού είναι ούτως ή άλλως ένα άνισο κεφάλαιο με δύο μεγάλες ενότητες και μία μικρή.
Περνάμε λοιπόν στην τελευταία που είναι και last και least.
Πρώτα θα μιλήσουμε για τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Ως γενοκτονία των Αρμενίων αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Εντολές για εκκαθαρίσεις Αρμενίων είχαν δοθεί νωρίτερα από το Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ (1894-96) ωστόσο η κύρια ευθύνη για τις πλέον εκτεταμένες σφαγές τους αποδίδεται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908-18). Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν.

Τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ως 800.000, ενώ Δυτικές και Αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων στο 1.500.000.

Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες. Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη «γενοκτονίας» και ισχυρίζεται ότι πραγματοποιήθηκε ένας βίαιος εκτοπισμός του Αρμενικού πληθυσμού. Μέχρι το 2010, 23 κράτη είχαν αναγνωρίσει επισήμως τα γεγονότα ως γενοκτονία των Αρμενίων, όπως και η Διεθνής Ένωση Μελετητών για τη Γενοκτονία (International Association of Genocide Scholars).

Η Γενοκτονία των Αρμενίων πραγματοποιήθηκε παράλληλα και με τον ίδιο τρόπο με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλ. των Ελλήνων και των Ασσυρίων (Νεστοριανών χριστιανών).



Όσο για τα τάγματα εργασίας...
Τα τάγματα αυτά τα επάνδρωσε η Τουρκία με Έλληνες που έπαιρνε από τον τακτικό στρατό όπου είχαν καταταγεί αφού προηγουμένως οι Τούρκοι στρατιωτικοί τους αφόπλισαν και έπαιρναν τον ιματισμό τους.
Στην πραγματικότητα επρόκειτο για στρατόπεδα συγκέντρωσης τάγματα σκαπανέων, που δημιουργήθηκαν με την εισήγηση των Γερμανών στρατηγών Γκολτς και Λίμαν.
Στα στρατόπεδα αυτά συγκέντρωναν άτομα που ανήκαν κυρίως στις εθνολογικές μειονότητες των Ελλήνων και Αρμενίων, δηλαδή εχθρικών δυνάμεων, με σκοπό όχι απλώς τον αφοπλισμό και από κει παραμερισμό τους αλλά την εξόντωσή τους, χωρίς το γεγονός αυτό να προκαλέσει την προσοχή των ξένων κρατών, ώστε να δημιουργηθεί διεθνής θόρυβος σε βάρος της Τουρκίας.
Το 1914 οι Τούρκοι επιστράτευσαν όλους τους νέους Πόντιους ηλικίας από 21-45 ετών, και τον Ιούλη του ιδίου έτους τους έστειλαν στο εσωτερικό της Ανατολής, στο Σου Σεχίρ, τις περιφέρειες της Σεβάστειας.
Την ίδια τύχη είχε και η αρμενική εθνότητα, ένα χρόνο αργότερα, δηλαδή το 1915, όλοι οι Αρμένιοι που είχαν κληθεί στα όπλα από τα προηγούμενα χρόνια οδηγήθηκαν στα τάγματα σκαπανέων, στις ακραίες περιοχές της Ανατολής της εντολής. Η εξόντωση των Ποντίων και των Αρμένιων πέτυχε με διάφορες απάνθρωπες μεθόδους.
Δούλευαν κάτω από τις πιο άσχημες καιρικές συνθήκες επί 18 ώρες το 24ωρο, έσπαζαν πέτρες για την επίστρωση δρόμων, ισοπέδωναν κι άνοιγαν δρόμους, έσκαβαν, έκοβαν ξύλα μέσα σε δριμύ ψύχος, καθάριζαν τα χιόνια απο τις σιδηροδρομικές γραμμές και συχνά έσπρωχναν ακόμη και βαγόνια τρένων.
Όλα αυτά χωρίς τη στοιχειώδη τροφή που χρειαζόταν, χωρίς ρούχα, όταν μάλιστα το κρύο ήταν πολύ μεγάλο, κάτω απ το μηδέν, και χωρίς ύπνο. Η εξάντληση από τις κάθε είδους κακουχίες είχε ως αποτέλεσμα να υπάρχουν καθημερινή θάνατοι, στην αρχή λίγοι, μετά έντεκα έως δεκαπέντε την ημέρα και στη συνέχεια ο αριθμός των νεκρών αυξήθηκε ώστε καθημερινά οι θάνατοι να ανέρχονται σε δεκάδες και μετά σε εκατοντάδες και χιλιάδες.

Εδώ περίπου μπαίνει εντελώς αδόκιμα κατά τη γνώμη μου η σύγκριση των γενοκτονιών Ποντίων Εβραίων σύμφωνα με τον ιστορικό Πολυχρόνη Ενεπεκίδη.(Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βιέννης ο Π. Ενεπεκίδης τείνει με τις έρευνές του να απομυθοποιήσει τη νεωτέρα ιστορία του ελληνικού λαού. Εσπούδασε στα πανεπιστήμια Αθηνών, Βιέννης και Παρισίων και αφιερώθηκε από νωρίς στην εξωνυχιστική έρευνα των ευρωπαϊκών αρχείων και των χειρογράφων συλλογών, για να απαλλάξει την ελληνική ιστορία από τις εσκεμμένες διαστρεβλώσεις και τις ανεξέλεγκτες παραδόσεις. Ένας Γερμανός κριτικός των έργων του έγραψε ότι ο καθηγητής Ενεπεκίδης ανευρίσκει με υπνοβατική ασφάλεια αυτό που θέλει και που είναι αυτό που λείπει. Οι γλαφυρές του διαλέξεις στην Ελλάδα και σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες καθώς και στις μεγάλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Β. Αμερικής και της Αυστραλίας δημιούργησαν ένα νέο τρόπο επικοινωνίας του επιστήμονα με το μεγάλο κοινό: χωρίς να νοθεύεται η νέα ιστορική γνώση επιστρέφεται στο λαό που εδημιούργησε αυτός τα γεγονότα.)
Ας Ξαναγυρίσουμε όμως στο Ολοκάυτωμα των Εβραίων.

Εδω βάζω ένα βίντεο όχι για τους Εβραίους γενικά ,αλλά για τους Έλληνες Εβραίους.

Με τον όρο Ολοκαύτωμα περιγράφεται ο συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία με την υποκίνηση του κράτους διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου από την Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες τους. Στα αρχικά στοιχεία που συνθέτουν το Ολοκαύτωμα είναι το πογκρόμ της Νύχτας των Κρυστάλλων και το Πρόγραμμα Ευθανασίας T-4, τα οποία οδήγησαν στη συνέχεια στα τάγματα θανάτου και στα στρατόπεδα εξόντωσης τα οποία αποτελούσαν μαζική και κεντρικά οργανωμένη προσπάθεια για την εξολόθρευση κάθε μέλους των κοινοτήτων που αποτελούσαν στόχο των Ναζί.

Οι Εβραίοι της Ευρώπης ήταν τα κυρίως θύματα του Ολοκαυτώματος, μέσω αυτού που οι Ναζί ονόμαζαν «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος». Το νούμερο που χρησιμοποιείται πιο συχνά για τον αριθμό των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού είναι έξι εκατομμύρια, αν και οι τυπικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς για το εύρος των θυμάτων κυμαίνονται από πέντε εκατομμύρια ως και πάνω από έξι εκατομμύρια. Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 Ρομά και Σίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα (μερικές εκτιμήσεις φτάνουν ως και τις 800.000), δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού. Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» ήταν οι εξής: Σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές (περιλαμβανομένων των Ρώσων και άλλων Σλάβων), Πολωνοί μη Εβραίοι (3 εκατομμύρια Πολωνοί Εβραίοι και 2 εκατομμύρια Πολωνοί μη Εβραίοι), διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ελευθεροτέκτονες, Κομμουνιστές και άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές και κάποιοι Καθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί που διώχτηκαν ή θανατώθηκαν. Αν συνυπολογιστούν και όλες αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει σημαντικά. Κάποιες εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος στα 26 εκατομμύρια ανθρώπους, όμως τα 9 έως 11 εκατομμύρια θύματα συνήθως θεωρείται η πιο αξιόπιστη εκτίμηση.

Κατόπιν ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι και η εξόντωση των Ποντίων αποτελούσε και αυτή γενοκτονία.

Τον Φεβρουάριο του 1994, το ελληνικό κοινοβούλιο ανακήρυξε τη 19η Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο», ημέρα μάλιστα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα το 1919.

Το χρονικό της μεθοδευμένης εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού αναγνωρίζεται επισήμως ως γενοκτονία τόσο από την Ελλάδα όσο και την Αυστραλία, αλλά και από πλήθος έγκριτων οργανισμών, όπως η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (IAGS - 2007).

Η επίσημη τουρκική θέση είναι πως δεν υπήρξε γενοκτονία, εγγράφοντας τις απώλειες του ελληνικού πληθυσμού στις συνήθεις φρικαλεότητες του πολέμου, από εχθροπραξίες και αρρώστιες μέχρι στερήσεις, κακουχίες και λιμούς, παρά το γεγονός ότι ελληνικά στρατεύματα δεν εμφανίστηκαν ποτέ στην περιοχή του Πόντου!

Κι όμως, σύμφωνα με τον διεθνή ορισμό για το πότε συνιστά μια ειδεχθής πράξη γενοκτονία, το προμελετημένο έγκλημα που εκτέλεσαν με συστηματικότητα οι Νεότουρκοι έχει όλα τα χαρακτηριστικά της γενοκτονίας: από στρατόπεδα θανάτου στην έρημο, τάγματα εργασίας και βασανισμούς μέχρι εκτεταμένους ξεριζωμούς, λεηλασίες, πυρπολήσεις και επιβολή συνθηκών που η ζωή δεν είναι πλέον δυνατή. Και βέβαια η γενοκτονία των Ποντίων πραγματοποιήθηκε στην ίδια ιστορική περίοδο με τις γενοκτονίες σε βάρος και των άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως των Αρμενίων και των Ασσυρίων, ως επακόλουθο της ρητής απόφασης των Νεότουρκων για επίλυση του εθνικού προβλήματος «καθαρότητας» των οθωμανικών εδαφών, μέσω του φυσικού αφανισμού των ντόπιων εθνοτήτων, την υποχρεωτική εκδίωξη όσων επιβιώσουν και τον βίαιο εξισλαμισμό όσων παραμείνουν.


Η μελανή στιγμή της ιστορίας του ελληνισμού είχε μόλις αρχίσει να γράφεται: οι Έλληνες του Πόντου μετρούσαν στη μεγαλύτερή τους ακμή -τις παραμονές του Α' Παγκοσμίου- 700.000 ψυχές· μέχρι το τέλος του 1923, είχαν αφανιστεί περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι, σε μια ανθρωποσφαγή τρομακτικής βιαιότητας...
Οι Έλληνες του Πόντου, αποκομμένοι από την κύρια ελληνική επικράτεια και τα μικρασιατικά παράλια, ήταν ανέκαθεν αναπόσπαστο τμήμα της περιοχής, αφήνοντας το δικό τους στίγμα στην οικονομική και πολιτιστική ζωή του τόπου. Γιατί όσο κι αν ο ποντιακός ελληνισμός βρέθηκε ξαφνικά στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την πτώση της Τραπεζούντας (1461)-, διατήρησε ωστόσο αναλλοίωτο το εθνικό του φρόνημα, τη γλώσσα και τη θρησκεία, αποτελώντας διαχρονικό «αγκάθι» για τον οθωμανό σουλτάνο.

Περιτριγυρισμένοι από άλλες εθνοτικές ομάδες και αποτελώντας μειονότητα στην περιοχή (υπολογίζονται στο 40% του ντόπιου πληθυσμού), οι Έλληνες του Ευξείνου άκμαζαν και προόδευαν, γεγονός που αντικατοπτριζόταν τόσο στα δημογραφικά στατιστικά όσο και στην πνευματική ζωή. Το 1886, ο ποντιακός ελληνισμός έφτανε στους 265.000 ανθρώπους, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα μετρούσε 700-750 χιλιάδες, σύμφωνα με τα μητρώα των τουρκικών Αρχών αλλά και τις εκτιμήσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ταυτοχρόνως, από τα 100 ελληνικά σχολεία του Ευξείνου το 1860, ο αριθμός εκτοξεύεται στα 1.400 το 1919, περιλαμβανομένου και του περίφημου Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας. Συνολικός αριθμός μαθητών, 86.000 παιδιά.
Από το 1908 αρχίζει να αναδύεται με ιδιαίτερη δυναμική το κίνημα των Νεότουρκων, μιας μερίδας εθνικιστών που επιζητούσαν -ανάμεσα σε άλλα- τη φυλετική καθαρότητα των οθωμανικών εδαφών. Συνειδητοποιώντας ότι οι τόσοι αιώνες εκτουρκισμού του ντόπιου πληθυσμού δεν είχαν αποφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα, αποφασίζουν να εξοντώσουν το ελληνικό και χριστιανικό στοιχείο (σε συνέδριο μάλιστα του νεοτουρκικού φορέα στη Θεσσαλονίκη). Η Ιστορία λέει λοιπόν ότι η τελική λύση πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου και ολοκληρώθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ (1919-1923).

Ήδη βέβαια από το 1908 παρατηρούνται οι πρώτες εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού στην ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας, καθώς και μαζικές εκτελέσεις των Ελλήνων του Πόντου. Το 1911 ωστόσο μπαίνει μπροστά το μεθοδευμένο και διεξοδικό πλάνο εξόντωσης, που θα εκτελεστεί στα χρόνια που ακολουθούσαν: υποχρεωτική επιστράτευση όλων των αντρών από 15-45 ετών και καταναγκαστική δουλεία σε Τάγματα Εργασίας (τα διαβόητα «Αμελέ Ταμπουρού»), κάτω από εξοντωτικές συνθήκες που αφάνιζαν μαζικά τον πληθυσμό από τις στερήσεις, την πείνα και τις ασθένειες.
Ταυτόχρονα, άτακτες ορδές Τούρκων αρχίζουν να επιτίθενται στα διάσπαρτα ελληνικά χωριά σκοτώνοντας, λεηλατώντας, κακοποιώντας τις γυναίκες και τελικά παραδίδοντάς τα στις φλόγες. Και βέβαια όσοι απέμειναν ζωντανοί μετά τις επιδρομές εκτοπίζονταν, με τις εξοντωτικές πορείες να στερούν τη ζωή στον άμαχο και ταλαιπωρημένο πληθυσμό.
Το 1915 είναι το ορόσημο για τους Έλληνες του Πόντου: εφαρμόζεται εκτεταμένα το πλάνο εξόντωσης των Ποντίων, με τα ευρωπαϊκά κράτη απασχολημένα στις εχθροπραξίες του Α' Παγκοσμίου. Ταυτόχρονα σχεδόν, αρχίζει να συντελείται και η Γενοκτονία των Αρμενίων, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο για το ειδεχθές νεοτουρκικό πλάνο.
Την ώρα που συνεχίζονται οι εθνοκαθάρσεις, το 1916 χτυπιέται η Σαμψούντα, με τον ελληνικό πληθυσμό να υποφέρει φρικιαστικά δεινά. Μόνο η Τραπεζούντα γλιτώνει την καταστροφή γιατί είναι πλέον κάτω από ρωσικό ζυγό. Όταν μάλιστα ο ρωσικός στρατός εγκατέλειψε την πόλη το 1918, ο μισός τουλάχιστον ελληνικός πληθυσμός ακολούθησε τα στρατεύματα στην οπισθοχώρησή τους, εξαιτίας της τουρκικής απειλής που καραδοκούσε.
Με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, ο ποντιακός ελληνισμός θεώρησε πως τα δεινά του είχαν πάρει τέλος, αφού θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην ελληνική επικράτεια. Η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε ωστόσο, καθώς δεν ήταν σε θέση να προστατεύσει τις απομακρυσμένες ποντιακές περιοχές από την τουρκική εισβολή, και οι Πόντιοι προχωρούν στο περίφημο Ποντοαρμενικό Κράτος, με την ήττα ωστόσο του αρμενικού στρατού στο Ερζερούμ από τον Μουσταφά Κεμάλ να αφήνει τον ποντιακό ελληνισμό στο έλεος των Νεότουρκων.Το 1919 αρχίζει η δεύτερη φάση της γενοκτονίας, με νέους -ακόμα πιο σφοδρούς- διωγμούς από το κεμαλικό καθεστώς, πολύ πιο βίαιους και απάνθρωπους από τους προηγούμενους.
Στις 19 Μαΐου 1919 έρχεται η καθοριστική στιγμή για την τύχη του ποντιακού ελληνισμού, με την απόβαση του Κεμάλ στη Σαμψούντα και κατόπιν την εισβολή στην Τραπεζούντα: οι μαζικές εκτελέσεις, ο ξεριζωμός και το κλίμα τρομοκρατίας αναγκάζουν τον πληθυσμό να εγκαταλείψει τις εστίες του. Όσοι επιβιώνουν, καταφεύγουν στα βουνά, με τις κακουχίες και τις στερήσεις σε βασικά αγαθά να μετατρέπουν την έξοδο σε πορεία θανάτου. Όσοι γλιτώνουν και από αυτή τη δοκιμασία, διαπιστώνουν ότι έχουν οδηγηθεί σε ενέδρα, με τις αγχόνες να είναι ήδη στημένες και να τους περιμένουν.
Παρόλα αυτά, η ποντιακή περηφάνια δεν έσκυψε το κεφάλι: οργανώνεται σε αντάρτικο στα βουνά, με τα μέλη της ποντιακής αντίστασης να φτάνουν στις 12.000 περίπου το 1921, σύμφωνα με τον έγκριτο ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο. Οι άτακτοι αυτοί μαχητές, σφυρηλατημένοι στις κακουχίες και την ανέχεια, θα επιφέρουν μια σειρά από δυνατά χτυπήματα στον οργανωμένο κεμαλικό στρατό και θα καταφέρουν να περισώσουν αμάχους από τα λυσσασμένα δόντια του διώκτη.
Παρά την αντίσταση των πατριωτών Ποντίων, μέχρι το καλοκαίρι του 1922 ο Κεμάλ, έχοντας εκκαθαρίσει τα δευτερεύοντα μέτωπα στη Μικρά Ασία (Μικρασιατική Καταστροφή), προχωρά σχεδόν ανενόχλητος στη σταδιακή εξόντωση του ποντιακού ελληνισμού. Πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά λεηλατήθηκαν και κάηκαν, οι κάτοικοι σφαγιάστηκαν, ατιμάστηκαν και εξορίστηκαν, με όσους γλίτωσαν από το τουρκικό μένος να καταφεύγουν στα απομακρυσμένα βουνά για να σωθούν.Το τέλος του ποντιακού ελληνισμού είχε έρθει. Το ζοφερό πλάνο των τούρκων εθνικιστών πέτυχε τον αποτρόπαιο σκοπό του: με τη γενοκτονία του πληθυσμού, τους εκτοπισμούς, τις λεηλασίες και τις πυρπολήσεις, κατάφεραν την πολυπόθητη αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών. Η βίαιη εξαφάνιση των Ελλήνων από τα προγονικά εδάφη πληρώθηκε με 353.000 ψυχές την περίοδο 1916-1923.

Ο Κεμάλ Ατατούρκ, στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση της 13ης Αυγούστου 1923, πληροφορεί περιχαρής την ομήγυρη: «Επιτέλους, ξεριζώσαμε τους Έλληνες από τον Πόντο» (αναφέρεται από τον συνταγματάρχη Μουζέν, που παρακολούθησε τις εργασίες της εθνοσυνέλευσης, σε επιστολή του προς το γαλλικό Γενικό Επιτελείο Στρατού)...

Και μία μικρή αναφορά στη Συνθήκη της Λωζάννης που εμβόλιμα και κάπως αταίριαστα αναφέρεται σε κάποιο σημείο.


Η Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923) επισφράγισε με οδυνηρό τρόπο τη Μικρασιατική Καταστροφή και, ταυτόχρονα, το τέλος της ελληνικής πολεμικής περιπέτειας που είχε ξεκινήσει με τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912. Η Ανατολική Θράκη, η Ιμβρος, η Τένεδος και η ζώνη της Σμύρνης παραχωρήθηκαν στην Τουρκία, ενώ αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Από την ανταλλαγή εξαιρέθηκαν οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης, οι ελληνορθόδοξοι της Κωνσταντινούπολης, της Ιμβρου και της Τενέδου, και οι μουσουλμάνοι «αλβανικής καταγωγής» που ήταν εγκατεστημένοι κυρίως στην Ηπειρο (Τσαμουριά) καθώς και οι ελληνορθόδοξοι Αραβες της Κιλικίας.

Στην ουσία, η ανταλλαγή των πληθυσμών βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης σηματοδότησε την οριστική μετάβαση από την πολυεθνοτική και πολυθρησκευτική Αυτοκρατορία στα ομοιογενή εθνικά κράτη. Υπ' αυτή την έννοια, οι εξελίξεις στην ελληνοτουρκική διαμάχη δεν απέχουν από τα αποτελέσματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών και οι συναφείς συνθήκες που υπογράφτηκαν το 1919-1920, κλείνοντας τον εξοντωτικό Μεγάλο Πόλεμο, είχαν ως βασικό χαρακτηριστικό ακριβώς τη διάλυση των αυτοκρατοριών και τη δημιουργία στη θέση τους των σύγχρονων ευρωπαϊκών εθνών-κρατών στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη.


Με τις εκατόμβες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου εξάλλου και την οριστική αναδιάταξη των συσχετισμών δυνάμεων στο επίπεδο της ευρωπαϊκής πολιτικής, είχε πλέον λυθεί οριστικά και το Ανατολικό Ζήτημα. Η συγκυρία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου Ελλάδα και Οθωμανική Αυτοκρατορία βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, έφερε τον ελληνικό στρατό στην άλλη όχθη του Αιγαίου αλλά ενεργοποίησε ταυτόχρονα ένα ισχυρό τουρκικό εθνικιστικό κίνημα. Η Μικρασιατική Καταστροφή σήμανε τόσο τον θάνατο της Μεγάλης Ιδέας για την Ελλάδα όσο και τη γέννηση της σύγχρονης Τουρκίας πάνω στις στάχτες της Αυτοκρατορίας. Και για τις δύο χώρες, υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση του εθνικού κράτους, τον ορισμό των συνόρων και του εθνικού εδάφους και την, κατά το δυνατόν, εθνική ομογενοποίηση του πληθυσμού.

Η πρωτοφανής για τα διεθνή δεδομένα απόφαση της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών υπαγορεύθηκε από την αρχή της ομοιογένειας που πρέσβευε το δόγμα του εθνικισμού και στο όνομα της οποίας άλλωστε είχαν γίνει διωγμοί και εθνοκαθάρσεις (και όχι μόνο στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης). Είχε ήδη προηγηθεί, με τη Συνθήκη του Νεϊγύ (1919), η εθελούσια ανταλλαγή ελληνικών και βουλγαρικών πληθυσμών. Σε ό,τι αφορούσε την ελληνοτουρκική διαμάχη, φαινόταν πως η λύση της ανταλλαγής θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ειρήνη στην περιοχή και την ασφάλεια στους πληθυσμούς. Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα, ανταλλάχθηκαν περίπου 1.220.000 χριστιανοί και 525.000 μουσουλμάνοι πρόσφυγες. Παρ' όλα ταύτα, οι εξαιρέσεις της Συνθήκης δημιούργησαν μειονότητες μέσα στα αντίστοιχα εθνικά κράτη, των οποίων η τύχη παρακολουθούσε (και παρακολουθεί) τη διακύμανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η ριζική λύση της Ανταλλαγής λοιπόν, παρ' όλο που προκρίθηκε με στόχο να επιλύσει ένα μακροχρόνιο ζήτημα και να προλάβει νέες εθνικές συγκρούσεις, δημιούργησε ταυτόχρονα δύο νέα ζητήματα: το μειονοτικό και το προσφυγικό. Η επαχθέστερη κληρονομιά της Συνθήκης της Λωζάννης υπήρξε πράγματι η ανάγκη εγκατάστασης και ενσωμάτωσης των ανταλλαχθέντων προσφύγων στο ελληνικό κράτος. Επρόκειτο για μια τεράστια επιχείρηση, για την οποία ιδρύθηκαν ειδικοί θεσμοί και ζητήθηκε διεθνής στήριξη. Η άφιξη των προσφύγων αναδιαμόρφωσε τις κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις στην Ελλάδα, ενώ η εγκατάστασή τους προσέκρουσε συχνά στην εχθρότητα των ντόπιων πληθυσμών. Παρ' όλο που η Ανταλλαγή έγινε με στόχο την εθνική ομοιογένεια, ούτε οι πρόσφυγες αποτελούσαν ομοιογενή ομάδα ούτε οι Ελλαδίτες τούς υποδέχθηκαν ως ομοεθνείς. Η εγκατάστασή τους κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα βάθυνε τον διχασμό ανάμεσα στην Παλαιά και στη Νέα Ελλάδα, ενώ η αφομοίωσή τους υπήρξε δύσκολη και μακροχρόνια. Ωστόσο, το έργο της αποκατάστασης εκτιμήθηκε ως «επίτευγμα» του ελληνικού κράτους, μέσα στις δύσκολες συνθήκες του Μεσοπολέμου.

Η Συνθήκη της Λωζάννης μπορεί να θεωρηθεί η συνθήκη με την οποία οριστικοποιήθηκαν τα σύνορα του ελληνικού έθνους-κράτους ύστερα από έναν αιώνα αλυτρωτικής πολιτικής. Με την εξαίρεση της προσάρτησης των Δωδεκανήσων, τα σύνορα του 1923 έμειναν ίδια έως σήμερα. Η οριστικοποίηση όμως των συνόρων, που στην πραγματικότητα σήμαινε τον διπλασιασμό του εθνικού εδάφους, δεν βιώθηκε ως επιτυχία αλλά ως καταστροφή - όπως και ήταν. Η Ελλάδα, λόγω της μικρασιατικής εκστρατείας, είχε υποστεί τεράστιες απώλειες σε όλα τα επίπεδα, για να καταλήξει, με εξαίρεση τη Δυτική Θράκη, στα ίδια σύνορα που είχε επιτύχει με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου.

ISTORIA 5. Αγώνες για τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας

Σε αυτό το κεφάλαιο μπαίνουμε σε πιο ορθόδοξη ιστορία αφήνοντας πίσω τα λαογραφικά. Θα μιλήσουμε για Πόντιους της διασποράς ,δηλαδή άτομα που έδρασαν εκτός Πόντου.
Έχουμε πάλι ονόματα και περιοχές.

Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου

Ο Θεοφύλακτος Θεοφύλακτου γεννήθηκε στην Μεγάλη Τσίτη Αργυρούπολης του Πόντου το 1884. Ορφανός από μητέρα ανατρέφεται από τη γιαγιά του Άννα στο Βατούμ. Η μάνα Άννα, όπως την έλεγε σε όλη του τη ζωή, τον παραδίδει πέντε ετών στο δάσκαλο του σχολείου τής Τσίτης, που προφήτεψε ότι θα μάθει … γράμματα. Τρέχοντας από τότε αδιάκοπα, μυστικά καθοδηγούμενος και άθελα (όπως λέει) χειραγωγούμενος από τις υποθήκες και τις αρχές τής μάνας Άννα, συνέχισε να τρέχει, σαν να τον κυνηγούσε η ώρα, το ρολόι. Ο Θ.Θ. ως εμπνευστής και πρωτεργάτης στην ίδρυση της Εύξεινου Λέσχης, προέβλεψε ότι αυτή θα είναι η Εστία όλων των εκ Πόντου, Καυκάσου και Ρωσίας Ποντίων …

Κτενίδης Φίλων (1889-19).

Θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, γιατρός. Ήταν ιδρυτής του σωματείου «Παναγία Σουμελά» και εμπνευ­στής της ιδέας για ανιστόρηση της νέας μονής Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Βερμίου.

Γεννήθηκε το 1889 στην Τραπεζούντα. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κρώμνη, για αυτό και αναφέρεται συχνά σ' αυτήν. Το 1906 αποφοίτησε αριστούχος από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Από τον ίδιο χρόνο έως το 1909 εργάστηκε ως λογιστής. Παράλληλα ήταν φιλολογικός συνεργάτης της εφημερίδας της Τραπεζούντας «Εθνική Δράσις». Το 1910 εκδίδει το δεκαπενθήμερο περιοδικό «Επιθεώρησης». Καταδιώκεται από τους Νεότουρκους και κατεβαίνει στην Αθήνα, όπου γράφεται στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου.

Το 1912-13 τάσσεται εθελοντής στον Ελληνικό στρατό και συμμετέχει στις επιχειρήσεις των μετώπων Ηπείρου και Μακεδονίας. Το 1914-15 καταδιωκόμενος από τους Τούρκους, επειδή υπηρέτησε στον Ελληνικό στρατό, καταφεύγει στα ελληνικά χωριά του εσωτερικού της Τραπεζούντας, όπου προσφέρει δωρεάν τις πολύτιμες υπηρεσίες του ως γιατρός. Με την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στην Τραπεζούντα πηγαίνει στον Καύκασο και από το 1915 ως το 1917 υπηρετεί ως γιατρός, διευθυντής του μεγαλύτερου ρωσικού στρατιωτικού νοσοκομείου στα Πλάτανα. Αποστρατεύτηκε μετά την επανάσταση του 1917. Το 1918 υπήρξε πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου των Ποντίων στο Κρασνοντάρ της Ρωσίας. Με πρόταση του, απαλλάσσεται από τα καθήκοντα του προέδρου (για να μπορεί να κινείται ελεύθερα) και πηγαίνει στην Αθήνα, για να ενημερώσει την Ελληνική κυβέρνηση πάνω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας του Πόντου. Απογοητευμένος από τη δυσάρεστη τροπή του πήρε το εθνικό αυτό θέμα, φεύγει για το Παρίσι, για ιατρική ειδίκευση.

Το 1920 διακόπτει για δεύτερη φορά τις σπουδές του και σπεύδει εθελοντής στο μικρασιατικό μέτωπο, όπου πιστεύει πως κρίνεται η τύχη του Ελληνικού έθνους. Το 1922 πήγε με την οικογένεια του στη Θεσσαλονίκη. Το 1935 εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών με το Λαϊκό Κόμμα του Τσαλδάρη. Από το 1938 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη ασκώντας το επάγγελμα του γιατρού.

Νοσταλγός της αλησμόνητης πατρίδας, γράφει πολλά θεατρικά έργα, και το 1950 εκδίδει το λαογραφικό περιοδικό «Ποντιακή Εστία». Στόχος του περιοδικού, το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, ήταν η συγκέντρωση καν διαφύλαξη των ιστορικών και λαογραφικών θησαυρών του Πόντου. Παράλληλα κάνει σκληρό και επίπονο αγώνα για την ανιστόρηση στην Ελλάδα, της ερειπωθείσας στον Πόντο ιστορικής Σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας Σουμελά.

Το 1951 θεμελιώνει τον πρώτο μικρό ναό στην Καστανιά. Το λογοτεχνικό έργο του Κτενίδη, που περιλαμβάνει κυρίως ποιήματα, με κορυφαίο συνθετικό ποίημα την «Καμπάνα του Πόντου», είναι ένας ύμνος στις αλησμόνητες πατρίδες. Από τα πρώτα του ποιήματα, που δονούνταν από πατριωτισμό, ως την «Καμπάνα» της νοσταλγίας και το «Λάκριμα Ρέρουμ» (Τα δάκρυα των πραγμάτων) του γκρεμισμένου Κάστρου, οι στίχοι του σαν κελάρυσμα των νερών του Πυξίτη της Τραπεζούντας, σαν κελάηδισμα των πουλιών στα ποντιακά παρχάρια, συγκινούν και θα συγκινούν τους Πόντιους πάντοτε. Δυστυχώς, επειδή όλα τα ποιήματα του είναι γραμμένα στην ποντιακή διάλεκτο, δεν μπορούν να απολαύσουν την ομορφιά τους και οι μη Πόντιοι.

Από την «Καμπάνα του Πόντου» ένα δείγμα της ποίησης του:

«Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν,
μαύρον άμον την νύχταν
ολονυχτίς τριγύριζεν ολόερα 'ς σον Κάστρον
'ς σον Κάστρον, 'ς σα μαντρότοιχα,
τη μαυρο Τραπεζούντας...
Κάποτ' εγέντονε σεισμός
κι η γη όλεν εσείεν κι έναν ημέραν άχαρον,
έναν ημέραν μαύρον,
επάρθαν τα κλειδιά 'θε
κι ο Κάστρεν εκρεμίεν.
Κι ο Κάστρεν, ο θεόρατον
εγέντον κοιμητήριν...».

Τα 17 θεατρικά του έργα, δράματα, ηθογραφίες και κωμωδίες, πολλά από τα οποία δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τα θεατρικά έργα άλλων Ελλήνων και ξένων δραματουργών, απαθανάτισαν τα ήθη και έθιμα του Πόντου, θεμελίωσαν και στέριωσαν το ποντιακό θέατρο στην Ελλάδα. Είναι ο μοναδικός Πόντιος θεατρικός συγγραφέας, που τα έργα του έχουν παρουσιαστεί από τους περισσότερους ερασιτεχνικούς θιάσους, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η Αλεξάνδρα Ιασονΐδου-Αργυροπούλου, σε δημοσίευμα της στο «Αρχείον του Πόντου» με τίτλο «Λαογραφικά στοιχεία μέσα από το θεατρικό έργο του Φίλωνα Κτενίδη», αναφέρει μεταξύ άλλων: «Μέσα στα θεατρικά έργα του Φ. Κτενίδη μπορούμε να παρακολουθήσουμε τη ζωή, όπως κυλούσε στην πατρογονική γη, στον Πόντο. Είναι μια πλούσια πηγή για τα ήθη και τα έθιμα, τις παρα­δόσεις, την κοινοτική ζωή κλπ.».

Ο Ιωακείμ Σαλτσής, στη νεκρολογία για το θάνατο του μεγάλου Πόντιου ποιητή, σημειώνει: «Υπέροχη -ξέχωρα- πνευματική προσφορά του ποιητή της «Καμπάνας του Πόντου» είναι τα θεατρικά του έργα. Η παραγωγή τους αρχίζει μεταπολεμικώς και συνεχίζεται αργότερα, παράλληλα με την έκδοση του περιοδικού του. Ανεβάζονται στη νεοδημιουργημένη «Ποντιακή Σκηνή» στην Αθήνα, Πάτρα και στις επαρχίες της Β. Ελλάδας κατ' επανάληψη. Πάταγο δημιουργεί και συναγερμό προκαλεί παντού το ανέβασμά τους. Είναι αλήθεια ότι η «Ποντιακή Σκηνή» δημιουργείται ήδη από την Κατοχή. Αλλά πάσχει από έλλειψη έργων. Συμπυκνωτής της αντιλήψεως ότι οι ποντιακοί λαογραφικοί θησαυροί και θρύλοι θ' αποδώσουν αν διδαχτούν από Σκηνής σε ιδιώματα ποντιακά είναι ο Φ. Κτενίδης, ο οποίος προχωρεί στο έργο αυτό της δημιουργίας ακαταπόνη­τος και αδάμαστος. Όλα του τα έργα (με κορωνίδα τον «Ξενητέαν») είναι εξαιρετικά και δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από την σύγχρονη Ελληνική ηθογραφική πα­ραγωγή. Δεκαέξι θεατρικά έργα συνθέτει έως το 1958. Ορυμαγδός γονιμότητας και παραγωγικότητας...».

Ο Ιωάννης Εφραιμίδης έγραψε: «Υπήρξε μία διακεκριμένη προσωπικότητα μεταξύ του πνευματικού κόσμου της Ποντιακής οικογενείας. Συγγραφέας αρίστων θεατρικών ποντιακών έργων, δημιούργησε καινούργια ζωή στο καθυστε­ρημένο Ποντιακό Θέατρο και του έδωσε πνευματική πνοή. Ηθογράφος και ποιητής. Χαρίσματα φυσικά. Ήταν ίσως ο πρώτος μεταξύ των Ποντίων όστις μελέτησε-ερεύνησε τον χαρακτήρα και την ζωή του Ποντίου, τις αναμνήσεις από την ζωή της αλησμόνητης Πατρίδος μας και συνέγραψε τα ωραία θεατρικά του έργα, τις ηθογραφίες και άλλες πολλές πνευματικές εργασίες. Δεν επιθυμώ να θεωρηθώ υπερβολικός στην διαπίστωσή μου, ότι με τον Κτενίδη ανυψώθηκε η στάθμη του πολιτισμού του Ποντιακού λαού στο Πανελλήνιο. Γεγονός το οποίο αναγνωρίζεται και από τον γηγενή κόσμο...».

Τα θεατρικά έργα του Κτενίδη είναι τα εξής: «Ο Ξενιτέας», «Ο Μάραντον», «Το Γιάντες», «Το Μαυροκόρτ'ς», «Ο Γκιαούρτς», «Η Προξενεία», «Ο Χωρέτες», «Ο Τελευταίον ο χορός», «Ο Κλήδονας», «Ο Διγενής Ακρίτας», «Οι Πατρίδες», «Σουμελά», «Η γυναίκα του πρωτομάστορα», «Ο Κλήδονας», «Η Αποθήκη της Στοφορίνας», «Η Ανεψιά τη Βέβαια», «Η Δασκαλίτσα», «Υπουργικά βάσανα», και «Ο Ζουρνάς».

Ως δημοσιογράφος άρχισε να γράφει φιλολογικά θέματα στην εφημερίδα της Τραπεζούντας «Εθνική Δράσις», όταν ήταν 20 χρόνων. Φίλος με τον εθνομάρτυρα δημοσιογράφο Νίκο Καπετανίδη και οι δυο τους «δεν ήξεραν αν έγραφαν παίζοντας ή αν έπαιζαν γράφοντας», όπως σημειώνει ο ίδιος στις αναμνήσεις του, στο περιοδικό «Ποντιακή Εστία». Στα 21 του χρόνια εκδίδει το δεκαπενθήμερο φιλολογικό και λαογραφικό περιοδικό «Επιθεώρησις». Σύντομα το περιοδικό ξεπερνά τα σύνορα του Πόντου και κυκλοφορεί και στη Ρωσία όπου έχει και συνεργάτες. Κτενίδης και Καπετανίδης ο ένας πάντοτε κοντά στον άλλον. Εκτός από τα εθνικά τους ενδιαφέροντα, παρακολουθούν και τα φιλολογικά δρώμενα στην Ελλάδα και στην Κωνσταντινούπολη μέσα από τα έντυπα που φτάνουν φανερά ή κρυφά στον Πόντο. Είναι αναγνώστες του περιοδικού του Γρηγόρη Ξενόπουλου «Η διάπλασις των παίδων» και διαβάζουν Έλληνες, Ρώσους και άλλους Ευρωπαίους συγγραφείς. Οι σπουδές του τον αναγκάζουν να πάει στην Αθήνα. Τότε αφήνει την διεύθυνση του περιοδικού του στο φίλο του Καπετανΐδη, ο οποίος εκδήδει τα τελευταία τεύχη. Ο Κτενίδης σημειώνει ότι τα τεύχη που έβγαλε ο Καπετανίδης ήταν τα καλύτερα. Το 1950 προχώρησε στην έκδοση του περιοδικού «Ποντιακή Εστία».

Ο Σταθης Αθανασιάδης (Γεροστάθης), στον προλογισμό μιας τριετίας (της «Ποντιακής Εστίας» τον Ιανουάριο του 1953), γράφει μεταξύ άλλων: «Εγώ τουλάχιστο, παίρνοντας παράδειγμα τα προηγούμενα ποντιακά περιοδικά, τα οποία ύστερα από ένα χρονικό διάστημα έπαψαν να εκδίδονται ή άλλα φυτοζωούν, νόμιζα πως και η «Ποντιακή Εστία» θα 'σβηνε σύντομα, για να παραχωρήσει τη θέση της σε κάποιο άλλο περιοδικό. Το οικονομικό προπάντων ζήτημα ήταν κατά τη γνώμη μου ο σκόπελος, πάνω στο οποίο η «Ποντιακή Εστία» ήθελε να προσκρούσει και να συντριβεί. Πόσο όμως βγήκα γελασμένος...». Ο ίδιος ο Γεροστάθης. στον επικήδειο του για τον Κτενίδη ανέφερε: «...Ανήσυχος νοσταλγός και οραματιστής, εκδίδει, το 1950 το λαογραφικό περιοδικό της Βόρειας Ελλάδας, την «Ποντιακή Εστία». Συγκεντρώνει γύρω του τους κορυφαίους Ποντίους λαογράφους των Επαρχιών και της Αθήνας και επιτυγχάνει τις συνεργασίες των Πανεπιστημίων μας. Και σύντομα η «Ποντιακή Εστία» ανεβαίνει σε περιωπή.

Στις σελίδες της βρίσκουν θεραπεία του νοσταλγημένου ψυχικού, ηθικού και εθιμικού τους κόσμου, χιλιάδες Πόντιοι πρόσφυγες. Αλλά και ποικίλες ιστορικές πληροφορίες από τη συνολική ζωή των πατέρων τους μέσα στην ιστορική διαδρομή 30 αιώνων καταγράφονται σε αυτή. Εξέχουσα θέση μέσα στο περιοδικό κατέχουν πεζογραφήματα του διευθυντή του: Ιστορικά, κοινωνικά, έργα θεατρικά. Μα καταγράφονται και λαογραφικά θέματα σε μορφή εύθυμου διαλόγου και περιγραφής σε ελληνοποντιακό γλωσσικό ιδίωμα, ό­πως είναι ο «Βεβαίας» και η «Καρτερή». Ποιήματα ολκής και αξίας, όπως είναι «Ο θάνατος τη Δήμο» κ.ά., με κορωνίδα και απαρχή την περιλάλητη ελεγεία «Η Καμπάνα του Πόντου». Λόγος ποιητικός, προορι­σμένος να ζήσει.

Ο Φίλων Κτενίδης είναι ορμητικός πατριώτης και πατριδολάτρης. Δεν πρόκειται καθαυτό για την έκδοση ενός λαογραφικού περιοδικού. Πρόκειται για κάτι άλλο. Με πόνο ο στοχαστής-εκδότης βλέπει ότι και η ποντιακή κοινωνία αργά αλλά σταθερά, παίρνει τη ροπή προς τη γνωστή -ξενική- διαφοροποίηση και σύγχυση και ανασκουμπώνεται αποβλέποντας με πάθος, ν' αναστυλώσει τις αρχαιόπρεπες παραδόσεις του Πόντου. Όσες είναι γόνιμες, βιώσιμες και άξιες ικανές να διδάξουν. Τα ήθη του Πόντου τα οποία είναι πρόσφορα για μια ανόρθωση, ανανέωση και φυσιολογική εξέλιξη και στερέωση των Ποντίων. Με το λόγο. Ναι με το λόγο. Διότι «ο λόγος είναι μαγεία». Μοχθεί. Μεταβάλλεται σε ασκητή του γραφείου του, μακριά από κοινωνικές συντροφιές. Μόνος του για χρόνια, άγρυπνος ερευνητής, κριτής και ρυθμιστής ύλης, διορθωτής τυπογραφικών δοκιμίων και φύλλων. Μεσάνυχτα περνούν. Έως την 2α και 3η πρωινή ώρα αγωνίζεται με την πένα στο χέρι. «Αντλεί εις πίθον Δαναΐδων»; Στάθηκε ανεδαφικός; Όχι.

Δεκατέσσερα χρόνια περνούν και η «Ποντιακή Εστία» -άθλος διάρκειας χρονικής, αποτελεί ένα θησαυρό και ένα κώδικα λαογραφικής, ιστορικής, εθνολογι­κής και γλωσσολογικής ύλης. Συγκίνησε και πότισε χορταστικά το δέντρο του πατρογονικού ήθους. Και επηρέασε τις σύγχρονες ποντιακές γενεές: Έδωσε αυτοεπίγνωση και συνείδηση του «είναι», στον Ελληνοποντιακό κόσμο. Και ενέγραψε υποθήκη αναμετάδοσης στις ερχόμενες γενεές του. Μεθαύριο οι τόμοι του περιοδικού θα κινούν την ευγενική περιέργεια, θα συγκι­νούν, θα οδηγούν, θα επηρεάζουν τους κουρασμένους από την αροθυμία και το ηθικό χρέος επιγόνους...

Η επίσημη αναγνώριση των πνευματικών μόχθων του γιατρού ήρθε πανηγυρική και επίκαιρη. Το 1956 η Ακαδημία Αθηνών βραβεύει την «Ποντιακή Εστία». Χωρίς, ποτέ, να το επιδιώξει ο ίδιος προσωπικά. Το Νοέμβριο του 1950, σε μια διάλεξη του, εμπιστεύεται, εξομολογείται την ορμή της ψυχής του. Ότι τον διαφλέγει ο πόθος να ανιστορήσει το εθνικοθρησκευτικό παλλάδιο του Πόντου, τη μονή της Παναγίας Σουμελά. Η πρόταση ξαφνιάζει, αλλά και επιδοκιμάζεται και ενθουσιάζει. Και το 1951 καταθέτει το θεμέλιο λίθο. Και γίνεται ο κτήτορας της μονής και ο κύριος ρυθμιστής και πρωτομάστορας των παραπέρα δομικών εξελίξεων. Με το τίποτε στην αρχή. Με μόνο βοηθό την πίστη του την ακράδαντη ότι οι Πόντιοι θα σπεύσουν να τον βοηθήσουν υλικά. Και το ένστικτο του δεν τον διαψεύδει. Μια δυο εκκλήσεις του από τις στήλες της «Ποντιακής Εστίας» και οι δωρεές, οι συνδρομές, καταφθάνουν η μια πίσω από την άλλη.

Το 1959 ο Κτενίδης έριξε την ιδέα για σύγκληση παμποντιακού συνεδρίου. Στενό συνεργάτη του στην υπόθεση αυτή έχει το Χρήστο Κουλαουζίδη, δημοσιογράφο, μέλος της διοίκησης της «Παναγίας Σουμελά». Η πρόταση του Κτενίδη δημοσιεύτηκε στην «Ποντιακή Εστία» και έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής. Τα ποντιακά έντυπα άρχισαν να ασχολούνται με το θέμα αυτό. Οι αρθογράφοι επέμεναν στη συμμετοχή στο συνέδριο και των Ελληνοποντίων του εξωτερικού. Έγιναν και πολύ αυστηρές κρίσεις. Η πρώτη επίσημη σύσκεψη για τη σύγκληση του συνεδρίου έγινε στις 16 Αυγούστου 1959 στη μονή της Παναγίας Σουμελά, στο Βέρμιο. Πήραν μέρος 35 εκπρόσωποι 28 ποντιακών σωματείων. Μέλη της Κεντρικής Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου εκλέχθηκαν με σειρά επιτυχίας οι Φίλων Κτενίδης, Ελευθέριος Παυλίδης, Χρήστος Κουλαουζίδης, Νικόλαος Γεωργιάδης, Δημήτριος Σεϊτανίδης, Αγαθή Κογκαλίδου και Αντώνιος Σουρμελής. Επι­λαχόντες ήταν οι Ιωάννης Αβραμάντης, Ευστάθιος Αθανασιάδης, Αντώνιος Τερζόπουλος, Παναγιώτης Τανιμανίδης, Γεώργιος Σακκάς, Ηλίας Σπανάκης και Αθανάσιος Ανδρεάδης. Προσύσκεψη είχε γίνει στις 19 Απριλίου 1959. Θεωρήθηκε το σοβαρότερο βήμα για τη σύγκληση του συνεδρίου. Τελικά, αποφασίστηκε η σύγκληση του συνεδρίου στις 25 Σεπτεμβρίου 1959. Το συνέδριο όμως αυτό δεν έγινε ποτέ.

Ο Κτενΐδης γράφει στην «Ποντιακή Εστία» του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 1959: «...Χωρίς αυτήν την προεργασία, πολύ φοβούμεθα ότι το Παμποντιακόν Συνέδριον, του οποίου η σύγκλησης αποτελεί έκδηλων ανάγκην του συντονισμού των ενεργειών όλων -Σωματείων και ατόμων- που πιστεύουν εις την σκοπιμότητα της καλλιέργειας και διαφυλάξεως της Ποντιακής Ιδέας, θα μείνει ένα από τα πολλά όνειρα που πλάθουν οι ίδιοι... Μόνον όνειρον...».

Ο Ιωάννης Πασαλίδης (1885 - 15 Μαρτίου 1968) ήταν Έλληνας ιατρός γυναικολόγος και πολιτικός.

Γεννήθηκε στη Σάντα της Τραπεζούντας του Πόντου και παρότι οι γονείς του ήταν φτωχοί αγρότες κατάφερε και σπούδασε ιατρική στην Οδησσό και την Μόσχα. Εγκαταστάθηκε στο Σοχούμ απ' όπου ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα στο αγώνα της δημιουργίας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Με την ανεξαρτησία της Γεωργίας εκλέχθηκε, το 1918, στο Κοινοβούλιο αυτής, που τότε ήταν ανεξάρτητη της Ρωσίας. Ήταν μάλιστα ο πρώτος σοσιαλδημοκράτης βουλευτής της Γεωργίας.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και το 1923 εκλέχτηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης στην ελληνική Βουλή. Την περιφέρεια αυτή εκπροσώπησε ως μέλος και πρόεδρος της ΕΔΑ στις εκλογές του 1951, 1956, 1958, 1961 και 1964. Επίσης ο Πασαλίδης υπήρξε ιδρυτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος, ενός από τους σχηματισμούς του προσχώρησαν στο ΕΑΜ.[1] Το 1945 ήταν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της οργάνωσης εκείνης. Την περίοδο της Χούντας των Συνταγματαρχών συνελήφθη και του επιβλήθηκε κατ' οίκον περιορισμός.

Απεβίωσε το 1968 στη Θεσσαλονίκη.

Για τον Β. Ιωαννίδη δε γίνεται ιδιαίτερη αναφορά πέραν του ότι ήταν από τους πρωτεργάτες της κίνησης για Ποντιακή Δημοκρατία.

Γερμανός Καραβαγγέλης

Ο Επίσκοπος Γερμανός Καραβαγγέλης ήταν Μητροπολίτης Καστοριάς και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, καθώς και του Ποντιακού Ελληνισμού, αργότερα, οργανώνοντας αντιανταρτικά σώματα με ντόπιους οπλαρχηγούς με συνέπεια να αναδειχθεί μία από τις σημαντικότερες μορφές των Αγώνων εκείνων. Οι υπηρεσίες του τόσο προς το Έθνος όσο και προς την Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξαν ανεκτίμητες.
Ο Καραβαγγέλης γεννήθηκε στη Στύψη της Λέσβου στις 16 Ιουνίου του 1866, από Ψαριανό πατέρα . Οι γονείς του Χρυσόστομος και Μαρία, απέκτησαν, εκτός από τον πρωτότοκο Στυλιανό, τον μετέπειτα Γερμανό, και άλλα επτά παιδιά, έξι κορίτσια και ένα αγόρι, απ΄ τα οποία, το αγόρι και ένα κορίτσι πέθαναν νωρίς.
Μεγάλωσε στο Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας όπου μετακόμισε η οικογένειά του όταν ο Στυλιανός ήταν δύο χρονών, όπου ο πατέρας του άνοιξε εκεί εμπορικό κατάστημα. Από το Αδραμύττιo θα φύγει νέος πια, με υποτροφία που του χορηγεί, εκτιμώντας την ευφυΐα του, την φιλομάθειά του και το παρουσιαστικό του, ο Μητροπολίτης Εφέσου Αγαθάγγελος, για να σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία θα αποφοιτήσει με άριστα το 1888. Την ημέρα της αποφοίτησης, χειροτονήθηκε διάκονος από τον Πατριάρχη Διονύσιο Ε΄ και πήρε το όνομα Γερμανός, προς τιμήν του ιδρυτή της Σχολής, Πατριάρχη Γερμανού Δ΄. Κατόπιν, συνέχισε τις σπουδές του, με δαπάνες του πλούσιου ομογενή Στεφάνοβικ, σπουδάζοντας επί τριετία φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας και της Βόννης.



Μετά την ανακήρυξή του σε διδάκτορα επέστρεψε στη Κωνσταντινούπολη όπου το 1891 διορίστηκε καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Χάλκης. Το 1896 χειροτονήθηκε επίσκοπος Πέραν με τον τίτλο "επίσκοπος Χαριουπόλεως" όπου και ανέπτυξε σπουδαία δράση αφενός καταπολεμώντας ξένες προπαγάνδες και αφετέρου για την ελληνοπρεπέστερη μόρφωση των Ελλήνων μαθητών αποσπώντας τους από ξένες σχολές που είχαν στο μεταξύ ιδρυθεί, ιδίως των Καθολικών.

Το 1900 τοποθετείται Μητροπολίτης Καστορίας (σημερινής Καστοριάς), από τον Πατριάρχη Κωνσταντίνος Ε΄. Από της ενθρόνισής του άρχισε με τους λόγους του να εμψυχώνει και να αναπτερώνει το ηθικό των Ελλήνων της περιοχής και να οργανώνει ένοπλα σώματα κατά των ενόπλων ομοίως Βουλγάρων Εξαρχικών που επιχειρούσαν την προσάρτηση των ελληνογενών χριστιανικών πληθυσμών στη Βουλγαρική Εξαρχία. Μαζί και με άλλους ιεράρχες της περιοχής που έδρασαν ομοίως ακολουθώντας το παράδειγμά του ο Μακεδονικός Αγώνας γενικεύθηκε. Κατάφερε πολλά χωριά και κωμοπόλεις να αποσκιρτήσουν από τη Βουλγαρική Εξαρχία και να επανενταχθούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Παράλληλα, στην πολιτική σκηνή ζήτησε την επίσημη παρέμβαση του Ελληνικού Κράτους στον Αγώνα προκειμένου να μη μένει η πρωτοβουλία στους Βούλγαρους. Βέβαια το αίτημά του εκείνο είχε περισσότερο θρησκευτικό χαρακτήρα παρά εθνικο-κεντρικό. Οι προσπάθειές του εκείνες, στέλνοντας σχετικές εκθέσεις στους Έλληνες πρωθυπουργούς Α. Ζαΐμη και Θ. Δεληγιάννη, τελικά απέδωσαν, όταν το 1904 η Ελλάδα υπό την πίεση και της κοινής γνώμης απεφάσισε την ενεργή συμμετοχή της στον ένοπλο αγώνα αντίστασης.

Ο ελληνικός κλήρος, ως ήταν επόμενο, υποστήριξε με μανία την τότε επιχείρηση του ελληνικού κράτους, με συνέπεια ο μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης να καταστεί ο μεγαλύτερος εχθρός του Βουλγαρικού Κομιτάτου. Πολλά στοιχεία για τη δράση του αντλούνται από τα απομνημονεύματα του, τα οποία δημοσιεύτηκαν από το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ) (Καραβαγγέλης Γερμανός, Μητροπολίτης Καστοριάς. Ο Μακεδόνικος Αγων.

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης κατέστη ο πρώτος και ο πιο επίμονος υπέρμαχος του αντιανταρτικού κινήματος. Στην αρχή προσπάθησε με τα κηρύγματά του να συνετίσει τους πάντες ότι ανήκουν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και μόνο, ενώ ως εθνότητα που κατοικεί στη περιοχή είναι όλοι Έλληνες. Στις ομιλίες του εκείνες δεν δίστασε αρχικά να επισκεφτεί τους ίδιους τους κομιτατζήδες, όπως και τον αρχικομιτατζή Βασίλ Τσακαλάρωφ. Στα επόμενα όμως 7 χρόνια (1900 - 1907) όπου γενικεύτηκαν οι καταστροφές και οι σκοτωμοί ως μητροπολίτης Καστοριάς ύψωσε το σύνθημα «Βούλγαρος να μη μείνει».
Από κοινού με τον αξιωματικό του ελληνικού στρατού Βάρδα, ο Καραβαγγέλης εμπνέει και δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την εκδίκηση των σφαγών που συγκλόνισαν τότε τον κόσμο. Μεταξύ αυτών των αντιποίνων ήταν και η σφαγή στο Γορίτσανι για την οποία ο ίδιος ο Γερμανός Καραβαγγέλής γράφει:

«Το χωριό είχε πάνω από 600 σπίτια... Ήταν οι χειρότεροι Βούλγαροι της επαρχίας μου. Όταν ο Βάρδας αποφάσισε να εφαρμόσει την τιμωρία τους, μου έγραψε και εγώ του έστειλα τα ονόματα των δικών μας (πρακτόρων), για να μην τους αγγίζει. Στις παραμονές της 25ης Μαρτίου 1905 αυτός, μαζί με 300 άντρες κρύφτηκε στο δάσος που βρισκόταν απέναντι από το χωριό. Πρωί - πρωί μπήκαν στο χωριό και άρχισαν οι τουφεκιές. Σκότωναν και πυρπολούσαν τα σπίτια τους. Εκείνη τη μέρα δολοφονήθηκαν 79 Βούλγαροι και δυστυχώς και μερικοί δικοί μας, σλαβόφωνοι μεν αλλά πολύτιμοι. Οι δικοί μας άνθρωποι δεν έπαθαν πολλές ζημιές, επειδή είχα δώσει τον κατάλογο τους στον Βάρδα και αυτοί είχαν κρυφτεί...».

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης διατηρούσε στο γραφείο του τη φωτογραφία του κομμένου κεφαλιού του Λάζαρ Ποπτράικοφ, βούλγαρου κομμιτατζή.
Είναι πολύ φυσικό κάτω από εκείνη την αντιπαλότητα και το θρησκευτικό μένος να συνέβησαν και διάφορα έκτροπα που φέρεται να συνέργησε ο επίσκοπος Γερμανός χωρίς όμως και να έχουν όλα αποδειχθεί όπως ότι χρησιμοποιούσε υπηρεσίες μισθωτών δολοφόνων - τούρκων ληστών και πλήρωνε 5 λίρες (τούρκικες) για να του φέρουν το κομμένο κεφάλι ανθρώπου που ο ίδιος είχε επιλέξει, (όπως εικάζεται ότι ο Κότε (Κώττας) από το χωριό Ρούλια Καστοριάς έσφαξε τον τραυματισμένο στην επανάσταση βοεβόδα Λάζαρ Ποπτράικοφ), ή ότι πλήρωσε για το κεφάλι του 50 λίρες(!) και έβαλε στο γραφείο του φωτογραφία του κομμένου κεφαλιού...

Ως ηγέτης του αντιβουλγαρικού ανταρτικού κινήματος ο ίδιος γράφει:"Οι αντάρτικες ομάδες μεγάλωναν και αυξάνονταν συνεχώς (παραθέτονται τα ονόματα 30 Κρητών που ήταν επικεφαλής τέτοιων ομάδων). Διατηρούσα μαζί τους τακτική επαφή, μέσω του προξενείου του Μοναστηρίου και των μητροπολιτών. Συναντιόμουν προσωπικά μαζί τους και τους συμβούλευα να σκοτώνουν όλους τους ιερείς και βούλγαρους δασκάλους." (χαρακτηριστικό σημείο του θρησκευτικού και μόνο μένους).

Για τους σκοπούς που επιδίωκε ενδεικτική είναι η προφητική δήλωση του στον H. Brailsford [3]σε μια από τις συναντήσεις τους μετά από την επανάσταση του Ιλίντεν: "Η συμμαχία μας με τους Τούρκους είναι προσωρινή. Θα έρθει η μεγάλη μέρα όταν ο Ελληνισμός θα προβάλει τα δικαιώματα του. Αλλά πρώτης προτεραιότητας είναι η ανάγκη συντριβής των Βούλγαρων."

Η δράση αυτού του μητροπολίτη είναι χαρακτηριστική για το ρόλο της ελληνικής ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα εναντίον των Βουλγαρο-μακεδόνων που είχαν υπαχθεί στη Βουλγαρική Εξαρχία. Οι ελληνικές προσπάθειες για την προσάρτηση των εδαφών όπου κατοικούσαν και Βούλγαροι της Μακεδονίας έγιναν δυνατές μετά την παρέλευση δέκα τουλάχιστον χρόνων από τη λήξη του Μακεδονικού Αγώνα και όχι χάρη στην αποτυχία της Επανάστασης του Ιλίντεν (1903), όπως πολλοί πρεσβεύουν δεδομένου ότι δέκα χρόνια μετά, το 1913, υπεγράφη η πρώτη συνθήκη ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Βουλγαρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που προηγήθηκε σαφώς της ελληνικής προσάρτησης.

Το 1908, με το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα η Οθωμανική κυβέρνηση απαίτησε μετά από επιμονή στο Πατριαρχείο την μετακίνησή του Γερμανού όπου και εξελέγη και ανέλαβε Μητροπολίτης Αμασείας του Πόντου με έδρα την Σαμψούντα. Ο Γερμανός και εκεί ανέπτυξε έντονη δράση δημιουργώντας σχολεία και ιδρύοντας γυμνάσιο αλλά και ένοπλες ομάδες κατά Τούρκων ατάκτων που λυμαίνονταν την περιοχή. Το 1913 ως μητροπολίτης Αμασείας διετέλεσε τοποτηρητής του πατριαρχικού θρόνου της Κωνσταντινούπολης. Αντιστάθηκε σθεναρά στις διώξεις των Νεοτούρκων αφιερώνοντας τις δυνάμεις του στην υπεράσπιση των δικαίων των Ελλήνων και Αρμενίων. Για τις ενέργειές του αυτές συνελήφθη και στάλθηκε δέσμιος στη Κωνσταντινούπολη όπου και φυλακίστηκε, το 1917 για κάποιο χρονικό διάστημα. Στις 10 Μαρτίου 1921 ο Γερμανός πρότεινε στον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας, Μπαλτατζή, συνεργασία με Κούρδους και Αρμένιους εναντίον του εθνικιστικού κινήματος του Κεμάλ Ατατούρκ. Η ποντοαρμενική συνεργασία αποσκοπεί στην ίδρυση μιας αυτόνομης χριστιανικής δημοκρατίας (κράτους) στην περιοχή του Πόντου. Η κυβέρνηση όμως του Γούναρη, απομονωμένη από τους συμμάχους, δεν πήρε καμιά πρωτοβουλία. Αργότερα το 1924 ο Γερμανός Καραβαγγέλης τοποθετήθηκε έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Βιέννη.

Πέθανε πάμφτωχος στις 11 Φεβρουαρίου του 1935 στη Βιέννη. Τα απομνημονεύματα που έγραψε ειδικά για τον Μακεδονικό Αγώνα εκδόθηκαν από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών το 1959. Το ίδιο έτος το «Ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου» από κοινού με την «Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών» επιχορήγησαν τη μεταφορά των οστών του με τιμητική συνοδεία αρχικά στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στην Καστοριά, όπου και τοποθετήθηκαν σε κρύπτη κάτω από τον ανδριάντα του.

Κατηγορήθηκε από τους Μακεδόνες (αλλά και από κύκλους της Αθήνας) ότι κατέδωσε τον Κώττα Χρήστου στις Οθωμανικές αρχές. Ο καπετάν Κώττας ήταν αδελφοποιητός (από την παλιά συνεργασία τους) με το Μήτρο Βλάχο και αδυνατούσε εξ αυτού να τον σκοτώσει. Το ίδιο και ο Μήτρο Βλάχο προς αυτόν. Αυτό εξόργιζε τον Καραβαγγέλη, αλλά και πολλούς Έλληνες που ήταν αμείλικτοι προς τη Βουλγαρική πλευρά. Εν τούτοις, οι κατηγορίες αυτές δεν αποδείχτηκαν ποτέ.

.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης, Γρατινή Ροδόπης, 1881 – Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 1949) ήταν Έλληνας θεολόγος και ακαδημαϊκός (1940) και μία από τις μεγάλες μορφές της Ορθοδόξου Εκκλησίας των νεοτέρων χρόνων, Μητροπολίτης Τραπεζούντας (1913-1938) και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών (1938-1940).



Τον Απρίλιο του 1916 ανέλαβε τη διοίκηση της Τραπεζούντας από τον τούρκο βαλή Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμή μπέη. Από τη θέση αυτή κατάφερε να επεκτείνει αποτελεσματικά τη προστασία του και προς τους Έλληνες των γειτονικών περιοχών Ροδόπολης και Χαλδείας. Μάλιστα κατάφερε να συνενώσει τους Τούρκους με τους Έλληνες αλλά και με τα κατάλοιπα της φρικτής σφαγής των Αρμενίων κατά της ρωσικής λαίλαπας από τα σταθμεύοντα στη περιοχή ρωσικά στρατεύματα, κατά την ρωσική επανάσταση του Μαρτίου του 1917 που σε πλήρη διάλυση της πειθαρχίας είχαν αρχίσει τις καταστροφές(¹). Ήταν και αυτό μια εκδήλωση του μυστικού οράματος της ιδέας διακυβέρνησης και συμβίωσης των σύνοικων λαών. Η δίχρονη προεδρία του Χρύσανθου υπήρξε ένα αληθινό διάλειμμα δημοκρατίας και αρμονικής συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων. Έτσι στη περίοδο της ανακωχής, κατά τη Συνθήκη του Μούδρου, η μορφή του Χρύσανθου δεσπόζει στη περιοχή του Πόντου και αποτελεί την εγκυρότερη και δημοφιλέστερη προσωπικότητα μεταξύ ομογενών και αλλογενών που του αναγνωρίζουν και οι «Μεγάλες Δυνάμεις» της Αντάντ.

Καρς

Η Καρς είνα μια πόλη στην βορειανατολική Τουρκία και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Ο πληθυσμός της πόλης ήταν 73.826 κάτοικοι το 2010.

Στο κείμενο του Στράβωνα η πόλη αναφέρεται ως η πόλη με το όνομα Χορζηνή της Αρχαίας Αρμενίας . Για την ετυμολογία του ονόματος μερικές προτείνουν ότι το όνομα προέρχεται από την Γεωργιανή λέξη ("κάρι") που σημαίνει "η πύλη" ενώ άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι προέρχεται από την Αρμένικη λέξη ("χαρς") που σημαίνει "νύφη".

Ταιγάνιο (Τανγκαρόκ).
Το Τανγανρόγκ (σπανιότερα Ταϊγάνιο, ρωσ. Таганрог) είναι μία πόλη της νότιας Ρωσίας, επίνειο του Ροστόφ στη βόρεια ακτή του κόλπου Ταγκανρόγκ (Αζοφική θάλασσα), αρκετά χιλιόμετρα δυτικά από τις εκβολές του ποταμού Ντον με πληθυσμό 293.600 (1994).

Αναφέρεραι από τον ιστορικό Ηρόδοτο ως Εμπόριον Κρεμνές (Ταϊγάνιον), αλλά και από τον Ξενοφώντα και τον Στράβωνα ως μια ελληνική αποικία του 7ου-5ο αιώνα π.Χ. των Μιλησίων. Η πόλη είναι γνωστή και ως γενέτειρα του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα Άντον Τσέχωφ, αλλά και ως ο τελικός προορισμός του Έλληνα ευργέτη Ιωάννη Βαρβάκη που στην ακμή της επιχειρηματικής του δραστηριότητας μεταγκαταστάθηκε το 1812 από το Αστραχάν μεταφέροντας εκεί όλη την κινητή του περιουσία και εγκαθιστώντας εκεί την οικογένεια του το 1815.

Η πρώτη ρωσική Ναυτική βάση ιδρύθηκε επίσημα από τον Πέτρο τον Μέγα στις 12 Σεπτεμβρίου, 1698 και το Ταγκανρόγκ φιλοξένησε τον Αζοφικό Στολίσκο της Αικατερίνης της Μεγάλης (1770-1783) που στη συνέχεια έγινε ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας.

και πάμε τώρα να δούμε τον Κ. Κωνσταντινίδη από τη Μασσαλία.

Γεννήθηκε το 1856 στην Τραπεζούντα. Πατέρας του ήταν ο περίφημος καπετάν Γιώρ πασάς, ισόβιος δήμαρχος της Κερασούντας και η μητέρα του ήταν Τραπεζούντια από τη γνωστή οικογένεια του Χατζηκακούλογλου. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στη Κερασούντα. Έφηβος έφυγε από εκεί για την Αθήνα να συνεχίσει τις σπουδές του. Παρέμεινε στην πρωτεύουσα της Ελλάδας μέχρι το 1878. Στα 22 του χρόνια έφυγε για την Μασσαλία όπου ζούσε ο θείος του ο Διονύσιος Κωνσταντινίδης που ασχολούνταν με το εμπόριο. Κοντά του παρέμεινε επί 4 χρόνια.
Το 1883 ίδρυσε δικό του εμπορικό οίκο και επιδόθηκε στο εμπόριο με εκπληκτική επιτυχία. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας φουντουκιών της Μασσαλίας και ολόκληρης της Δυτικής Ευρώπης, κάνοντας τα φουντούκια γνωστά σε όλα τα Ευρωπαϊκά εμπορικά λιμάνια. Παράλληλα έδωσε μεγάλη ώθηση στην εισαγωγή και εξαγωγή σε όλα τα είδη ξηρών καρπών.
Από το 1918 και έπειτα, ο Κωνσταντινίδης μπαίνει επικεφαλής της κίνησης για την ανεξαρτησία του Πόντου και προσφέρει σημαντικά ποσά άλλα και τον προσωπικό του μόχθο για τη διεξαγωγή του αγώνα, παρά την εξ αρχής αρνητική στάση του Ελ. Βενιζέλου. Τον Οκτώβριο του 1917 ήδη με την επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία και την αποχώρηση των Ρώσων από τον Πόντο, ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης έστειλε επιστολές (εγκύκλια γράμματα) από τη Μασσαλία παντού όπου ζούσαν Πόντιοι και τους ζητούσε να οργανωθούν και να αγωνιστούν για τον κοινό σκοπό. Ταυτόχρονα έκανε έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Αντάντ) για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους του Πόντου, με πολίτευμα δημοκρατικό. Έστειλε και ταχυδρομικά δελτάρια με το χάρτη του Πόντου στην Ελληνική και Γαλλική γλώσσα. Έδωσε και συνεντεύξεις στην Παρισινή εφημερίδα "Ζουρνάλ ντ' Ελλέν" και δημοσίευσε χάρτη του Πόντου στα ελληνικά και στα γαλλικά.
Ως πρόεδρος του Α' Παμποντιακού
Συνεδρίου που έγινε στη Μασσαλία στις 22 Ιανουαρίου 1918 έστειλε στον επίτροπο (υπουργό) Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Λέοντα Τρότσκι το ακόλουθο τηλεγράφημα: "Συνεδρίον, συγκληθέν εν Μασσαλία, πολίτων καταγομένων εκ Πόντου, αποτελούμενον εξ αντιπρώσωπων πολίτων διαμενόντων εις Ηνωμένας Πολιτείας, εις την Ελβετίαν, εις την Αγγλίαν, εις την Ελλάδα, Αίγυπτον και εις όλας τας χώρας της Ευρώπης και της Αμερικής σας παρακαλεί να συμφωνήσετε, αυτή η χώρα να αναλάβει τας τύχας της, ώστε μετά την αποχώρησιν των Ρωσικών στρατευμάτων να μην ξαναπέσει εις την Τουρκικήν κυριαρχίαν. Επιθυμία μας είναι να δημιουργήσωμεν ανεξάρτητον Δημοκρατίαν, απο τα Ρωσικά σύνορα έως πέρα στην Σινώπην, και παρακαλούμε να επεμβήτε δυναμικά εις αυτό το θέμα. Ελπίζοντες εις την αποτελεσματικήν σας υποστήριξην, σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Δια το συνέδριον, ο Πρόεδρος Κωνσταντίνος Γ.Κωνσταντινίδης". Αυτή η κίνηση με την επιστολή δεν πολύ άρεσε στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας.
Την ίδια χρονιά εξέδωσε στο Παρίσι την περίφημη "Πραγματεία Περί Πόντου, Λόγος εκφωνηθείς εις το εν Μασσαλία Παμπόντιον Συνέδριον" με σκοπό την προώθηση της ιδέας για την δημιουργία μιας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Ακολουθεί ένα δεύτερο συνέδριο στη Μασσαλία που εξουσιοδοτεί τον Κ. Κωνσταντινίδη να βρει λύση στο εθνικό πρόβλημα.
Στις 17 Νοεμβρίου 1918 αποφάσισε να οργανώσει τους Πόντιους που ζούσαν στην περιφέρεια της Μαύρης Θάλασσας και στη Νότια Ρωσία. Στέλνει, επίσης, στις συμμαχικές κυβερνήσεις ένα υπόμνημα ζητώντας την ανεξαρτησία «της χώρας που περιλαμβανόταν άλλοτε στην Αυτοκρατορία των Κομνηνών, εκτάσεως 170.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου, με ενάμισι εκατομμύριο χριστιανούς ορθοδόξους και 500.000 μουσουλμάνους ελληνικής γλώσσας». Κατά τα τέλη του Δεκέμβρη του 1918, ο μητροπολίτης Αμάσειας, Γερμανός Καραβαγγέλης, που βρισκόταν τότε στην Κωνσταντινούπολη, έγραψε ένα γράμμα στον Γ. Κωνσταντινίδη, στη Μασσαλία, και του ζητούσε να παρακαλέσει τους επιφανείς Ποντίους του εξωτερικού να διαλαλήσουν σ’ ολόκληρο τον κόσμο τα πρωτάκουστα στην ιστορία κακουργήματα των Τούρκων.
Το Φεβρουάριο του 1920 συνοδεύει τον Μητροπολίτη Χρύσανθο που ξαναταξιδεύει στην Ευρώπη μαζί με τους ηγέτες του Ποντιακού κινήματος. Στη διάσκεψη της Ειρήνης, στο Λονδίνο, ο Χρύσανθος υπέβαλε ένα υπόμνημα στις 10 Μαρτίου, με το οποίο ζητούσε τη δημιουργία ελληνικού κράτους στην περιοχή του Πόντου και ανέπτυσσε εκτενώς την επιχειρηματολογία που υποστήριζε τα δίκαια των Ελλήνων της περιοχής. Οι ελπίδες όμως διαψεύστηκαν, τα αιτήματά τους απορρίφτηκαν και ο Πόντος στην ουσία παραχωρήθηκε στην ηττημένη Τουρκία. Τη χαριστική βολή στο αίτημα ανεξαρτησίας του Πόντου επέφερε η επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος δεν αναγνώρισε τη συνθήκη των Σεβρών, υπέγραψε συνθήκη φιλίας με τη Σοβιετική Ένωση και γρήγορα κέρδισε και την υποστήριξη της Δύσεως συνάπτοντας συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας με τη Γαλλία και Ιταλία. Η ελπίδα για έναν ανεξάρτητο Πόντο είχε οριστικά χαθεί.
Λίγο πριν πεθάνει το 1930, δώρισε στην Εθνική Πινακοθήκη 44 πίνακες του μεγάλης αξίας, ενώ την πλούσια βιβλιοθήκη του δώρισε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ας δούμε τώρα τη θέση του Βενιζέλου στο Ποντιακό Ζήτημα.

Ο Βενιζέλος, παρότι αρχικά αμφιταλαντεύτηκε, επέλεξε να αγνοήσει τα αιτήματα των Ποντίων και να υποστηρίξει στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 1918, την ενσωμάτωση του Πόντου στην Αρμενία. Μια θέση που εξόργισε τους Έλληνες του Πόντου και τις ποντιακές οργανώσεις, οι οποίες με επικεφαλής το μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο προσπάθησαν να παρέμβουν αυτοτελώς στις Συνδιασκέψεις Ειρήνης προωθώντας το αίτημα δημιουργίας Ελληνικού Κράτους στον Πόντο. Ο Βενιζέλος συνέχισε την πολιτική του και στις 4 Φεβρουαρίου του 1919 δήλωσε στον Αμερικανό πρόεδρο Ουίλσον ό,τι παρότι οι Έλληνες του Πόντου επιθυμούσαν την ανεξαρτησία, αυτός αντιτάχθηκε απόλυτα. Επίσης σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Sunday Times, δήλωσε ότι δέχεται να συμπεριληφθεί ο Πόντος στην Αρμενία. Σφοδρή υπήρξε η αντίδραση των ποντιακών οργανώσεων. Το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα κατακλύστηκε από τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας. Από τη Μασσαλία, το Λονδίνο, το Αλγέρι, τη Νέα Υόρκη κ.ά. οι ποντιακές οργανώσεις κατήγγειλαν "την προβαλλόμενη ιδέα καθ' ην η πατρίς ημών φέρεται περιλαμβανομένη εντός μέλλοντος αρμενικού κράτους."

Ως αποτέλεσμα των αντιδράσεων άλλαξε η πολιτική της κυβέρνησης. Απεστάλησαν στον Πόντο και στον Καύκασο ο συνταγματάρχης Δ. Καθενιώτης και ο Ι. Σταυριδάκης για να εκτιμήσουν την κατάσταση. Ο Βενιζέλος φαίνεται να αποδέχεται εν μέρει τα ποντιακά σχέδια, επιτρέποντας τη δημιουργία ειδικού ποντιακού σώματος στον ελληνικό στρατό, ώστε μελλοντικά να μπορεί να αποσταλεί στον Πόντο. Όμως, ακόμα και τότε ήταν ορατή η αποστασιοποίηση του Βενιζέλου από το Ποντιακό Ζήτημα το οποίο δεν το ενέτασσε στα ευρύτερα εθνικά σχέδια. Στο απόρρητη έγγραφο που φέρει την υπογραφή του, ο αγώνας για την χειραφέτηση του ποντιακού ελληνισμού δεν αντιμετωπίζεται ως μέρος του ευρύτερου εθνικού ζητήματος αλλά ως «αγών των Ποντίων».
Οι Πόντιοι συνέχισαν να επιζητούν την ελλαδική βοήθεια και να απαιτούν την αποστολή ελληνικού στρατού στον Πόντο. Για το σκοπό αυτό είχαν συγκεντρώσει τους απαιτούμενους πόρους για τη χρηματοδότηση της επιχείρησης. Βασικό επιχείρημά τους ήταν ότι οι αντάρτικες ποντιακές δυνάμεις, θα μπορούσαν να αποκόψουν τις γραμμές εφοδιασμού των κεμαλικών από τους σοβιετικούς. Το Νοέμβριο του 1919 οι Βρετανοί απέρριψαν σχέδιο αποστολής του ποντιακού τμήματος του ελληνικού στρατού στο Βατούμι και τη συγκρότηση επί τόπου ποντιακού στρατού. Ο Ελ. Βενιζέλος, με αφορμή τη βρετανική άρνηση επανήλθε στις απορριπτικές του θέσεις και επαναμετάθεσε το Ποντιακό Ζήτημα στο πλαίσιο του Αρμενικού. Η στάση αυτή προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση της Εθνοσυνέλευσης του Πόντου.

Στις 31 Ιουνίου 1919, ο Χρύσανθος, με υπόμνημά του προς το Βρετανό πρωθυπουργό, ζήτησε ενίσχυση του ποντιακού κινήματος. Πρότεινε τη διάθεση ποντιακών ταγμάτων, τα οποία μαζί με Αμερικανούς θα αναλάμβαναν να διατηρήσουν την τάξη στον Πόντο. Η γενικότερη όμως στάση των συμμάχων ήταν αρνητική. Το Νοέμβριο του 1919 ο συνταγματάρχης Δ. Καθενιώτης πρότεινε, ανεπιτυχώς, στο Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα να αποσταλεί στο Βατούμι το Τάγμα Ποντίων που είχε δημιουργηθεί στα πλαίσια του ελληνικού στρατού. Τον Ιανουάριο του 1920 επανέλαβε τις προτάσεις του στο Βρετανό Αρμοστή του Βατούμι για μια ελληνοβρετανική επέμβαση κατά των Τούρκων εθνικιστών και των μπολσεβίκων. Ο Καθενιώτης πρότεινε την απόβαση στην Τραπεζούντα των ποντιακών ταγμάτων, που είχαν δημιουργηθεί στα πλαίσια του ελληνικού στρατού, ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή ελεύθερη περιοχή όπου θα κατέφευγαν οι Έλληνες από τη Ρωσία που καταδιώκονταν από τους μπολσεβίκους. Επιπλέον, το απόσπασμα αυτό ενισχυμένο, θα μπορούσε να αναχωρήσει στο εσωτερικό γύρω από το Ερζιγκιάν, ώστε να εξασφαλίσει τα νώτα του αρμενικού στρατού από τους Τούρκους.

"Απληροφόρητος στο ζήτημα του Πόντου"

Η πρόταση αυτή συνάντησε την άρνηση της βρετανικής πλευράς. Την αρνητική απάντηση της βρετανικής κυβέρνησης στην πρόταση αυτή εισηγήθηκε ο Βρετανός αρμοστής στο Βατούμι Γουόρντροπ (Wardrop). Tην απόρριψη της πρότασης, παρόλο που αυτή εξυπηρετούσε άριστα τον αντιμπολσεβικικό αγώνα της Αντάντ, ο Δ. Καθενιώτης ερμηνεύει ως αποτέλεσμα της υποκειμενικής στάσης του Άγγλου Αρμοστή να αποδεχτεί τη μεταφορά των Ταγμάτων του Πόντου στο Βατούμι, γιατί ήταν φανατικός σλαβόφιλος, ευμενέστατα διακείμενος προς τους Βουλγάρους.

Με αφορμή τη βρετανική άρνηση, ο Ε. Βενιζέλος έσπευσε να δηλώσει: "... θεωρώ όλως απίθανον ότι θα ληφθεί περί τούτων ειδική πρόνοια, πλην των γενικών εγγυήσεων, ως ζητούν να επιτύχουν υπέρ των ξένων εθνοτήτων, όσαι θα παραμείνωσιν υπό Τουρκικήν Κυριαρχίαν." Για την πρόταση αποστολής στρατού, ο οποίος θα προστάτευε τον ελληνικό πληθυσμό, ο Βενιζέλος απάντησε: "... τούτο δεν είναι δυνατόν, διότι ούτε η Ελλάς ούτε οι σύμμαχοι έχουν τώρα στρατεύματα διαθέσιμα δια τα μέρη εκείνα.» Η δήλωση αυτή του Ελ. Βενιζέλου προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Εθνοσυνέλευσης του Πόντου. Σε τηλεγράφημα που στάλθηκε από το Βατούμι στις 8 Ιανουαρίου 1920 στον Έλληνα πρωθυπουργό αναφέρονταν: "Σφόδρα ετάραξεν το Εθνικόν Συμβούλιον Πόντου Υμετέρα ανακοίνωσις... Εγκατάλειψις των Ποντίων υπό πεπολιτισμένης Ευρώπης υπό κυριαρχίας τυράννου είναι αδύνατος και σκληρά. Παρακαλούμεν θερμώς Υμετέραν Εξοχότητα εξακολουθήση δραστηρίους αυτής ενεργείας και επιτύχη τελείαν απελευθέρωσιν Πόντου από βδελυρού ζυγού." Ο μητροπολίτης Χρύσανθος δήλωσε για τον Βενιζέλο ότι ήταν «Απληροφόρητος στο ζήτημα του Πόντου».
Η κυβέρνηση Βενιζέλου, σε μια προσπάθεια εξευμενισμού της βρετανικής πλευράς, η οποία είχε αντιταχθεί στα πολιτικά αιτήματα των Ποντίων, δεν ανταποκρίθηκε στις αγωνιώδεις εκκλήσεις των Ποντίων ανταρτών για στρατιωτική βοήθεια. Όχι μόνο δεν ανταποκρίθηκε, αλλά εμπόδισε και την αποστολή βοήθειας. Ο Πόντιος αξιωματικός Χ. Καραϊσκος του ελληνικού στρατού είχε μεταβεί στον Πόντο για να βοηθήσει τη συνένωση των ανταρτικών ομάδων. Κατάφερε όντως να πετύχει τη σύγκλιση των διαφόρων αντάρτικων ελληνικών ομάδων και να θεσπίσει κανόνες στις απελευθερωμένες περιοχές. Όπως γράφει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, μετά τις επιτυχίες του πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου συναντήθηκε με τους υπευθύνους της Ελληνικής Αρμοστείας. Ο συνταγματάρχης Καθενιώτης, υλοποιώντας κυβερνητικές εντολές, αρνήθηκε κατηγορηματικά οποιαδήποτε βοήθεια. Ο Καραϊσκος γράφει: "Παρ' όλη την αποτυχία των ενεργειών μου, επιχείρησα να ξαναπάω στον Πόντο. Εμποδίστηκα .ομως βίαια από την Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή Κωνσταντινούπολης και περίμενα ευκαιρία να φύγω με άλλο μέσο. Εννοείται ότι δεν το κατόρθωσα. Εν τω μεταξύ κάθε εξωτερική βοήθεια και συναντίληψη για τον διεξαγόμενο εκεί κάτω αγώνα, εθνικό αλλά άνισο, είχε ματαιωθεί."
O Xρύσανθος, αντιδρώντας στις επιλογές Βενιζέλου, απείλησε με κοινή εξέγερση των Ελλήνων και Μουσουλμάνων κατοίκων, εάν τελικά προκρινόταν η λύση της υπαγωγής του Πόντου στην Αρμενία. H Kεντρική Επιτροπή των Ποντίων, που έδρευε στην Κωνσταντινούπολη, σε έγγραφό της προς την Ύπατη Αρμοστεία της Ελλάδος δηλώνει: "... επί ενός τόσον σοβαρού εθνικού ζητήματος αφορώντος αυτήν την ύπαρξιν Ελληνικής Πατρίδος ημών, καθήκον ημών θεωρούμεν όπως διαμαρτυρηθώμεν πάσαις δυνάμεσι κατά πάσης τοιαύτης αναληθούς διαβεβαιώσεως καθ' ην ήτο ποτέ δυνατόν να δεχθώμεν να υπαχθεί η Πατρίς μας υπό τον ζυγόν των Αρμενίων. Δηλούμεν δε ρητώς και κατηγορηματικώς ότι διαρρηγνύομεν τα ιμάτιά μας δια μίαν τοιαύτην σκέψιν και ότι ουδέποτε θα δεχθώμεν μίαν τοιαύτην λύσιν, όντες έτοιμοι να υποστώμεν πάσαν θυσίαν δια να αντιστώμεν κατά πάσης αποφάσεως τεινούσης να αφήση τον Ελλ. Πόντον υπό τον απεχθή ζυγόν των Τούρκων ή απαλλάττουσα αυτόν από αυτούς να τον υποδουλώσει εις τους Αρμενίους."

Στη συνέχεια, το καλοκαίρι του 1920, ο Βενιζέλος θα λάβει τις εκθέσεις των Σταυριδάκη και Καθενιώτη, με τις οποίες προτρέπεται να αποδεχτεί αμέσως τα ποντιακά αιτήματα. Ο Βενιζέλος άλλαξε για άλλη μια φορά στάση και ανακοίνωσε στο Βρετανό πρωθυπουργό το σχέδιό του για επέμβαση στον Πόντο με στόχο τη δημιουργία ελληνικού κράτους εκεί. Ο Αλέξης Αλεξανδρής γράφει ότι τελικά ο Βενιζέλος, λίγο πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου του ’20, παρόλες τις παλινωδίες του στο Ζήτημα του Πόντου –που κόστισαν πολύτιμο χαμένο χρόνο σε κρίσιμες εποχές- αποφάσισε να αποστείλει ελληνικά στρατεύματα στον Πόντο και ενημέρωσε το Βρετανό πρωθυπουργό Λόιδ Τζορτζ για το σχέδιο επέμβασης στον Πόντο με στόχο τη δημιουργία ελληνικού κράτους εκεί. Ήταν όμως πολύ αργά! Στην Ελλάδα άρχιζε η προεκλογική περίοδος. Ο Διχασμός και οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στην Αθήνα δεν επέτρεψαν την υλοποίηση της νέας γραμμής στο Ποντιακό Ζήτημα. Στις 14 Νοεμβρίου 1920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές. Αργότερα, η βενιζελική πλευρά υποστήριξε ότι εάν στις εκλογές δεν κέρδιζε η φιλομοναρχική παράταξη, οι σύμμαχοι της Αντάντ θα είχαν «…καλύψει την απελευθέρωση του Πόντου από την Μεραρχία Δ. Καθενιώτη.»

Δυστυχώς η συνέχεια ήταν ακόμα πιο τραγική. Οι Πόντιοι συνέχισαν να ζητούν από τη νέα ελληνική κυβέρνηση -η οποία εκφραζόταν από το σύνθημα «Μικρά πλην έντιμος Ελλάς»- την υποστήριξη του αιτήματός τους για δημιουργία Ποντιακού Κράτους και την ένωσή του με την Ελλάδα. Σε έκθεση που υπεβλήθη στον Δ. Ράλλη, πρόεδρο της νέας κυβέρνησης και υπουργό Εξωτερικών, διατυπώνεται το αίτημα ως εξής: "Ο Πόντος, ον δικαιούται ο Ελληνισμός να διεκδικήση ως χώρα εξ ίσου με την Ιωνίαν ελληνικήν, εκτείνεται από των συνόρων της Γεωργίας μέχρι του Αγιαναζίκ, δυτικά της Σινώπης..." Όμως, οι βασιλικοί διάδοχοι του Βενιζέλου δεν είχαν καμιά άποψη για τον Πόντο και αγνόησαν ολοκληρωτικά τις ποντιακές προτάσεις. Με την ανόητη πολιτική τους να αποστείλουν στις παραλίες του δυτικού Πόντου ελληνικά πλοία για να βομβαρδίσουν κάποιες ασήμαντες στρατιωτικές αποθήκες των κεμαλικών, υποκίνησαν ουσιαστικά τον Κεμάλ Ατατούρκ να ξεκινήσει το δεύτερο μεγάλο κύμα εκτοπίσεων και γενοκτονίας κατά του εναπομείναντος ελληνικού πληθυσμού, φοβούμενος ότι η Ελλάδα προτίθεται να αποβιβάσει στρατό στον Πόντο.

Πάμε τώρα να δούμε πως ανατράπηκαν τα δεδομένα με το σύμφωνο της τουρκοσοβιετικής φιλίας.

Στην βόρεια πλευρά του Εύξεινου Πόντου έχουμε μεταβολές που από όποια σκοπιά κι αν ιδωθούν θα χαρακτηρισθούν ως κορυφαίας σημασίας.

Η επανάσταση των Μπολσεβίκων έχει πετύχει την εγκαθίδρυση της στο κέντρο. Εστίες όμως αντίδρασης υπάρχουν κι αν δεν υπάρχουν εισάγονται. Παλιοί νοσταλγοί του Τσάρου οι κυριότεροι υποκινητές των ανταρσιών. Η Αγγλία και η Γαλλία πρωταγωνιστούν στην εισαγωγή.

Αποκορύφωμα των προσπαθειών για αποσταθεροποίηση ή ανατροπή του νέου καθεστώτος η εκστρατεία στην Ουκρανία (1918).

Εκστρατευτικό σώμα των Δυτικών Δυνάμεων γράφει "μια από τις πιο μαύρες σελίδες της Ευρωπαϊκής Ιστορίας" κατά τον Τάσο Βουρνά.

Σ' αυτή την εκστρατεία η συμμετοχή της Ελλάδας είναι ενδιαφέρουσα. Ο Βενιζέλος βλέπει πολλαπλά κέρδη από αυτή του τη στάση. Κεντρικός στόχος του, "ο ελιγμός να εισβάλει στη Μ. Ασία δια μέσου της Ουκρανίας"! Η καλή δηλαδή διαγωγή του έναντι των Συμμάχων επιβραβευόταν μ' ένα κομμάτι Μικρασίας. Μετά τα πράγματα θα έμπαιναν σε εντελώς νέα βάση...

Η τύχη της εκστρατείας στην Ουκρανία βέβαια είναι γνωστή.

Η συντριβή του σώματος έγειρε την πλάστιγγα προς την πλευρά του Λένιν αλλά η πραγματικότητα εξακολουθεί να είναι, για τους Μπολσεβίκους πολύ δύσκολη. Πολιτικοί και οικονομικοί εκβιασμοί. Πολύπλευροι αποκλεισμοί. Το νεαρό Σοβιετικό κράτος ζει τη δική του περίπτωση κυκλωτικής ασφυξίας, ενώ οι πνεύμονες του αντιστέκονται με στρατιωτικά - για τότε - μέσα.

Τα πολιτικά δεδομένα που κυκλώνουν και την Τουρκία και τη Σοβιετική Ένωση, παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες.

Για διαφορετικούς πάντοτε λόγους η καθεμιά, βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Η Τουρκία για να υποταχθεί στη λογική των Σεβρών.

Η Σ. Ένωση για να περάσει στον αστερισμό της αποτυχίας το πρώτο κοινωνικό πείραμα κομμουνιστικού προσανατολισμού.

Τα πιο πάνω δίνουν κάποιες σκέψεις επί του θέματος, αλλά βέβαια δεν μπορούν να ερμηνεύσουν ολικά την προσέγγιση που επήλθε ανάμεσα σε Τουρκία και Σοβιετική Ένωση - Απρίλης 1920.

Οι επαφές ανάμεσα στις δυο πλευρές αρχίζουν.

"Δεχόμαστε να ενώσουμε τις προσπάθειες και τις ενέργειες με τους Μπολσεβίκους Ρώσους, οι οποίοι στρέφονται ενάντια στα ιμπεριαλιστικά κράτη και έχουν σαν σκοπό τους την σωτηρία των λαών που κατατυραννούνται κάτω από το πέλμα αυτών των κρατών". (Κεμάλ προς Λένιν, 26 Απριλίου 1920).

Η απάντηση των Σοβιετικών υπάρχει σε κείμενο που υπογράφει ο υπουργός Εξωτερικών, Γιούρι Τσιτσέριν.

"Η Σοβιετική Κυβέρνηση σκέφτεται να στηριχθεί η Τουρκοσοβιετική συνεργασία στις παρακάτω αρχές:
Ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Τουρκίας.
Ένταξη στο Τουρκικό κράτος των εδαφών για τα οποία ούτε εμείς ούτε εσείς έχουμε αντίρρηση ότι ανήκουν στους Τούρκους...
Στις μειονότητες που κατοικούν στα εδάφη που ανήκουν στη Μεγάλη Τουρκική Εθνισυνέλευση να αναγνωρισθούν όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται, στις μειονότητες των πιο ελεύθερων ευρωπαϊκών κρατών..." (Ιστορικό περιοδικό ΤΟΤΕ, τεύχος 21).


Συμμαχία τακτικής, κέρδη στρατηγικής

Ανάμεσα στις δυο χώρες βρέθηκαν οι λόγοι εκείνοι που κίνησαν τα νήματα προς την κατεύθυνση της τακτικής συμμαχίας.

Επιστέγασμα της προσέγγισης, το Τουρκοσοβιετικό Σύμφωνο Φιλίας (3 Μαρτίου 1921).

Οι ανάγκες ή οι λόγοι της συμμαχίας αυτής περιγράφονται στη συνέχεια.

Από την πλευρά της Τουρκίας, οι ανάγκες της συμμαχίας ήταν περισσότερο πρακτικές και λιγότερο ιδεολογικές.

Η πολύπλευρη προσπάθεια των Συμμάχων να οδηγήσουν την Οθωμανική κυριαρχία σε θάνατο μέσω ασφυξίας κρούει τον κώδωνα συναγερμού.

Ο Σουλτάνος, στην Κων/πολη μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας ελέγχεται από τους Αγγλογάλλους.

Στα ενδότερα της Μ. Ασίας όμως τίθενται σταδιακά, τα θεμέλια της Νέας Τουρκίας. Ο Κεμάλ οργανώνει και οραματίζεται. Ένα από τα χαρίσματά του η διορατικότητά του.

Βλέποντας τις κυκλωτικές κινήσεις των Συμμάχων σχεδιάζει: α) τη δημιουργία μηχανισμού αποτροπής υλοποίησης της συμφωνίας των Σερβών και β) την με κατάλληλους πολιτικούς ελιγμούς έξοδο από την απομόνωση.

Η ευκαιρία που δόθηκε στον Κεμάλ σε σχέση με τη Σοβιετική Ένωση ήτα ανεπανάληπτη. Ήταν η μόνη που για δικούς της λόγους αντιτίθεται στην πολιτική των Δυτικών Δυνάμεων.

Και όχι μόνο αυτό. Την ίδια περίοδο με την πολυδιάσπαση της Οθωμανικής ισχύος, η νεαρή Σοβιετική Δημοκρατία δέχεται αδιάκοπο πόλεμο φθοράς με όλα τα μέσα από τις (γενικά) ίδιες δυνάμεις.

Οι προτάσεις του Κεμάλ προς τους Σοβιετικούς είναι αποτέλεσμα ρεαλιστικής εκτίμησης των πραγμάτων, χωρίς ωστόσο ο ρεαλισμός να συμβαδίζει κατ' ανάγκη με δίκαιες υποθέσεις.

"Αν η Σοβιετική κυβέρνηση ενεργήσει στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στο Γκιουρζιστάν ή αν χάρη στην πολιτική που θα ακολουθήσει επιδιώξει την ένταξη του Γκιουρζιστάν στο Σοβιετικό μπλόκ και εξασφαλίσει δράση ενάντια στις Αγγλικές δυνάμεις με σκοπό να τις εκδιώξει από το Γκιουρζιστάν, τότε και η Τουρκική κυβέρνηση θα αναλάβει στρατιωτικές ενέργειες ενάντια στην ιμπεριαλιστική αρμενική κυβέρνηση, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα να προωθήσει το Αζερμπαϊτζάν στους κόλπους της Σοβιετικής Κυβέρνησης...". (Κεμάλ προς Λένιν, 26 Απριλίου 1920).

Κινήσεις στο σκάκι η λογική του Κεμάλ. Ξεχωριστό σημείο του αποσπάσματος ο χαρακτηρισμός της νεαρής αρμενικής κυβέρνησης ως "ιμπεριαλιστικής". Μια αρκετά πρωτότυπο θεωρία περί "ιμπεριαλισμού" ή πως να μιλάς σε γλώσσα που να αρέσει στο συνομιλητή σου...

Ο Κεμάλ επιδιώκει να καλύψει ένα μέρος από τα νώτα του (πλευρά Σ. Ένωσης), να σταθεροποιήσει τα αρνητικά για να μπορέσει μέσα στο χρόνο να αλλάξει προς όφελος του τους συσχετισμούς προς τα ανατολικά μέρη και τα δυτικά παράλια.

Από την άλλη πλευρά η Σοβιετική Ένωση με γοργά βήματα συμβάλλει στην αλλαγή σκηνικού στο Μικρασιατικό χώρο. Οι σημαντικότεροι από τους λόγους που δημιουργούν αυτά τα προβλήματα:
Α. Λόγοι ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ: Στη βάση αυτών, θεώρηση της οργάνωσης του Κεμάλ, ως εθνικοάπελευθεωτικού κινήματος. Ως κινήματος που χωρίς να έχει ριζοσπαστικό κοινωνικό προσανατολισμό στέκει ευεργητικά στον αγώνα για άρνηση του πολυτεμαχισμού της χώρας, της μετατροπής της δηλαδή σε μεταοθωμανική αποικία υπό του ελέγχου των μεγάλων της Δύσης. Σ' αυτά τα δεδομένα η λογική της Σοβιετικής πολιτικής ήταν: σύμφωνο φιλίας, αλληλεγγύη, μέχρι την εθνική της ολοκλήρωση.
Β. Λόγοι ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ στην περιοχή. Η κατοχή της Τουρκίας από τους Αγγλογάλλους, θα έκανε τη ζωή του Σοβιετικού κράτους αμφίβολης διάρκειας. Ο έλεγχος στα στενά των Δαρδανελλίων, η κυριαρχία στον Εύξεινο Πόντο, η κατοχή της περιοχής της Μοσσούλης. Τρία σημεία στον ορίζοντα, όπου η κυριαρχία των Δυτικών, αν κρατούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα αποτελούσε ένα ανοικτό ηφαίστειο, κάτω από τα πόδια των Μπολσεβίκων.
Γ. Λόγοι ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ του καθεστώτος. Η πίεση που ασκήθηκε στη νεαρά Σοβιετική Ένωση απ' όλες τις πλευρές ήταν μεγάλη. Αναζητούσε, πέρα από την ενδυνάμωση της στρατιωτικής της ισχύος, το σπασμό του κλοιού που της επιβλήθηκε για ευνόητους λόγους. Αναζητούσε θύρες περισσότερου πολιτικού οξυγόνου, στο διεθνή χώρο. Σ' αυτή την προσπάθεια λ.χ. έχουμε μια σειρά από σύμφωνα φιλίας.
Τακτικές υποχωρήσεις Λένιν, με στόχο να τονώσει ή να κατοχυρώσει τη Σοβιετική εξουσία. Διπλωματική επίθεση σημειώνεται προς τη νότια πλευρά της, προς τις Μουσουλμανικές χώρες.
Στους τρεις πρώτους μήνες του 1921 η Σ. Ένωση υπογράφει σύμφωνα φιλίας και συνεργασίας με Περσία, Αφχανιστάν, Τουρκία.

Δ. Λόγοι ΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ διευθετήσεων. Η επιστολή Ατατούρκ προς Λένιν, που απόσπασμά της έχει παρατεθεί πιο πάνω, φανερώνει τις εκκρεμότητες που υπήρχαν ανάμεσα στους δύο. Η προσέγγιση θα επέτρεπε λύση των προβλημάτων αυτών προς όφελος και των δύο.
Έτσι θα μπορέσουν από πλεονεκτικές θέσεις να στραφούν προς τον πρώτο κίνδυνο που τις απειλούσε. Και που ήταν κοινός.


Οι επιπτώσεις στο χώρο

Η σημασία που αποδίδεται στο Τουρκοσοβιετικό σύμφωνο είναι από κάθε άποψη χαρακτηριστική.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης από τη μια αποφασίζουν (συμφωνία Σεβρών) τον τεμαχισμό του Οθωμανικού κράτους.

Οι υπογραφές τίθενται, αλλά υπάρχει μεγάλη απόφαση μέχρι την μετατροπή τους σε συγκεκριμένη πράξη. Σ' αυτό το μικρό χρονικό ενδιάμεσο διάστημα, σημειώνονται δυο σπουδαία γεγονότα που ανατρέπουν τη ροή των πραγμάτων, όπως τουλάχιστον την είχαν διατάξει οι Σέβρες.

Α. Η βούληση του Τουρκικού λαού που κινείται στη σφαίρα άρνησης των επιλογών των Μ. Δυνάμεων. Οι πρωτοβουλίες του Κεμάλ οργώνουν σε εύφορο έδαφος. Ο Σουλτάνος στην Κων/πολη μπορεί μεν να ευλογεί αναγκαστικά το διαμελισμό, αλλά δεν εκφράζει παρά μόνο το παρελθόν των Οθωμανικών μεγαλείων. Το σήμερα κινείται στην Κεντρική Τουρκία, όπου οργανώνεται η αντίσταση του Τουρκικού λαού. Οι αποφασιστικές ενέργειες του Κεμάλ, τα θεαματικά αποτελέσματα των πρώτων του προσπαθειών είναι μηνύματα που όλοι μελετούν και επεξεργάζονται πάνω σε νέα βάση.
Συνήθως η Ελληνική ιστοριογραφία αντιμετωπίζει το ζήτημα της βούλησης του Τουρκικού λαού, μέσα από το μονοδιάστατο πρίσμα της Ελλαδικής στρατιωτικής κατοχής σε ορισμένα δυτικά μέρη της Μ. Ασίας.
Το ζήτημα μένει εντούτοις πιο σύνθετο. Ξένες προς την περιοχή Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) τεμαχίζουν την Ηπειρωτική χώρα - περιμετρικά - και κρατούν ως κατοχικές δυνάμεις τις περιοχές εκείνες που κατά κανόνα θα έδιναν οικονομικό οξυγόνο στο κράτος. Αυτή η πραγματικότητα όσο και οι κίνδυνοι, που μελλοντικά αυτή περικλείει, ανεβάζει τον πυρετό του αγώνα για τους Τούρκους, ενώ του προσδίδει ένα ακόμα χαρακτηριστικό: της εθνικοαπελευθερωτικής διαδικασίας, ενάντια στην ξένη κατοχή μέσα από τη θετική διέξοδο ενός εθνικού προσδιορισμού.
Η Ελλαδική παρέμβαση στα ενδότερα της Σμύρνης, διαφορετική από τις άλλες τρεις, είναι ακόμα και σήμερα σημείο αμφιλεγόμενο και γεγονός που προκαλεί θέσεις αντιθέσεις και εκ των υστέρων ορισμένες επιτυχείς υποθέσεις...

Β. Η υπογραφή του Τουρκοσοβιετικού Συμφώνου Φιλίας, δίνει πολλαπλή υπόσταση στα τεκταινόμενα. Η βούληση του τουρκικού λαού, δεν αρκεί από μόνη της να λύσει τα αδιέξοδα. Έτσι, η υπογραφή του Συμφώνου, δίνει πολιτικό κύρος, στον Κεμάλ εκμηδενίζοντας τον εσωεθνικό αντίπαλο στην Κων/πολη - Σουλτάνο.
Στο διεθνές πεδίο ο Κεμάλ αναγνωρίζεται ως ο πραγματικός ηγέτης και η Εθνικός Λαϊκός Στρατός ως ο αυθεντικός εκφραστής των προσδοκιών του Τούρκικου λαού. Πέραν, βέβαια της οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας που το Σύμφωνο προβλέπει να δοθεί στην Τουρκία.
Γι' αυτό η υπογραφή του Συμφώνου έθετε ορισμένες βάσεις για να μετατραπεί η συμφωνία των Σεβρών σε συμφωνία κενής περιεχομένου. Ουσιαστικά η 3η Μαρτίου 1921 (μέρα υπογραφής του Συμφώνου) πρέπει να θεωρείται ως η συμβολική μέρα κατά την οποία ναυάγησαν οι σχεδιασμοί των Σεβρών.
Οι πόθοι των Μεγάλων, αλλά και ευσεβείς πόθοι των Μικρών.
Η σημασία της υπογραφής του Συμφώνου εμπεριέχει στοιχεία με ΔΥΝΑΜΙΚΗ σημασία.
Η υλοποίηση του σχεδίου "Σέβρες" προϋποθέτει εξόντωση της Τουρκικής ισχύος. Τώρα όχι μόνο δεν εκμηδενίζεται, αλλά μπαίνουν θεμέλια για ενδυνάμωσή της. Η αλλαγή των συσχετισμών είναι εμφανής.
Τα νέα δεδομένα, οδηγούν σε νέες αποφάσεις. Οι πρωταγωνιστές των Σεβρών αναθεωρούν (Γαλλία) ή κάνουν βήματα σημειωτόν (Αγγλία) σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες.
Τα πράγματα δεν χειραγωγούνται κατ' εντολή των Μεγάλων της Δύσης. Οι νέες συγκυρίες κατ' ανάγκη σημαίνουν: κάθε χώρα που εμπλέκεται στο Μικρασιατικό ζήτημα, αναπροσαρμόζει την τακτική ή τις επιδιώξεις της αν θέλει να ασκεί πολιτική με βάση τους όρους της πολιτικής ανάγκης και όχι των σχεδιασμών σε ρομαντικές πλατφόρμες.
Απ' όλες αυτές τις θεμελιακές αλλαγές και ανακατατάξεις μόνο οι ελληνικές κυβερνήσεις προγραμματίζουν ερήμην της πραγματικότητας.
Και αυτοί που έμειναν με τα μυαλά στραμμένα στις Σέβρες, πλήρωσαν ακριβά το τμήμα της πολιτικής τους ανυπαρξίας.

Τα συνέδρια που έκαναν οι Πόντιοι για το ζήτημά τους είναι τα εξής :
Τα σημαντικότερα Συνέδρια των Ποντίων1918, 21 Ιανουαρίου έως 4 Φεβρουαρίου. Συνέδριο στη Μασσαλία με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη, γιου του ισόβιου Δημάρχου Κερασούντας, καπετάν Γιώργη Κωνσταντινίδη. Στο Συνέδριο αυτό γίνεται για πρώτη φορά λόγος για την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους με την ονομασία «Δημοκρατία του Πόντου».
1918, Ιούλιος. Συνέδριο στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν για την ανεξαρτησία του Πόντου και τον επαναπατρισμό των προσφύγων που κατέφυγαν στη Ρωσία με την αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων από τον Πόντο.
1918, Οκτώβριος. Συνέδριο στο Κρασνοντάρ. Συγκρότηση Κεντρικής Ένωσης Ποντίων Ελλήνων για την ανεξαρτησία του Πόντου.
1918, Νοέμβριος. Συνέδριο στη Μασσαλία. Για την προώθηση της Ανεξαρτησίας του Πόντου.
1918, Νοέμβριος. Παμμικρασιατικόν Συνέδριον στην Αθήνα με τη συμμετοχή Ποντίων.
1919, Φεβρουάριος. Συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη. Για το δικαίωμα αυτοδιάθεσης, ανεξαρτησίας και ενσωμάτωσης του Πόντου στην Ελλάδα.
1919, Μάρτιος. Συνέδριο στο Βατούμ. Συγκρότηση Εθνικού Συμβουλίου με σκοπό την Απελευθέρωση του Πόντου και την ίδρυση Δημοκρατίας του Πόντου.

Όσο για τις πόλεις των συνεδρίων

Μπακού
ο Μπακού (αζερικά: Bakı) είναι η πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 η πόλη έχει 2.045.815 κατοίκους.[1]Βρίσκεται στις νότιες ακτές της χερσονήσου Αμπσερόν της Κασπίας και αποτελείται από την κεντρική (νέα πόλη) και την παλαιά πόλη.

Η ίδρυση της πόλης ανάγεται στον 6ο αιώνα μ.Χ. Το οχυρωμένο κέντρο της παλιάς πόλης έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Η πόλη είναι η γενέτειρα του σκακιστή Γκάρι Κασπάροβ.

Το Μπακού υποδιαιρείται σε 11 επαρχίες (Azizbeyov, Binagadi, Qaradagh, Narimanov, Nasimi, Nizami, Sabayil, Sabunchu, Khatai, Surakhany και Yasamal) και 48 townships.
Πιστεύεται γενικά ότι το όνομα προέρχεται από τα περσικά και το Baad-kube "باد کوبہ", που σημαίνει "ανεμοδαρμένη πόλη",πράγμα που επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι η πόλη δέρνεται από ισχυρούς ανέμους και είναι συχνές οι χιονοθύελλες. Επίσης, το Baghkuh, σημαίνει "όρος του Θεού" και οι αραβικές πηγές αναφέρουν την πόλη με τα ονόματα Baku, Bakukh, Bakuya και Bakuye, από τα οποία όλα φαίνονται να προέρχονται από το αρχικό περσικό όνομα
Κρασνοντάρ
Το Κρασνοντάρ (ρωσ. Краснода́р: Κρασναντάρ) είναι πόλη της νότιας Ρωσίας, πρωτεύουσα του Κράι Κρασνοντάρ (γνωστό επίσης και ως Κουμπάν). Έχει 710.400 κατοίκους.Ιδρύθηκε το 1793 και η ανάπτυξη της πόλης ξεκίνησε με την κατασκευή του σιδηροδρομου τον δέκατο ένατο αιώνα. Έως το 1920 ονομαζόταν Αικατερινοντάρ (ρωσ. Екатеринода́р), προς τιμήν της Αγίας Αικατερίνης, προστάτιδας της πόλης.

Η καταγωγή της πόλης ξεκινά με το χτίσιμο ενός κάστρου από τους Κοζάκους, προκειμένου να υπερασπιστούν τα αυτοκρατορικά σύνορα και να διεκδικήσουν εδαφικές αξιώσεις της Ρωσίας επάνω στην Κιρκασία ή Τσερκεσία, η οποία διεκδικούνταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα το Αικατερινοντάρ μετατράπηκε σε μεγάλο κέντρο από τους Κοζάκους του Κουμπάν. Γύρω στο 1888 περί τους 45,000 κάτοικοι ζούσαν στην πόλη, η οποία έγινε ζωτικό εμπορικό κέντρο στην νότιο Ρωσία. Το 1897, ένας οβελίσκος που μαρτυρούσε τα 200 χρόνια ιστορίας των Κοζάκων του Κουμπάν κτίστηκε στο Αικατερινοντάρ.

Στην διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου η πόλη άλλαξε χέρια πολλές φορές ανάμεσα στον Κόκκινο Στρατό και τον Στρατό των Εθελοντών, καθώς πολλοί Κοζάκοι του Κουμπάν ήταν αφοσιωμένοι αντιμπολσεβίκοι που υποστήριζαν τον Λευκό Στρατό.

Στην διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου καταλήφθηκε από τους Γερμανούς. Από τον Αύγουστο του 1942 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943 η πόλη ήταν υπό κατοχή της Βέρμαχτ. Η πόλη υπέστη μεγάλες ζημιές στην διάρκεια των μαχών, αλλά ανοικοδομήθηκε και ανακαινίστηκε μετά τον πόλεμο.

Βατούμ
Το Βατούμ ή Μπατούμι (γεωργ. ბათუმი) είναι πόλη στα νοτιοδυτικά της Γεωργίας, πρωτεύουσα της Αζαρίας και σημαντικό λιμάνι της χώρας.

Το Μπατούμι πιστεύεται πως βρίσκεται στην περιοχή που βρισκόταν η αρχαία Κολχίδα. Υπό την αυτοκρατορία του Αδριανού, το Μπατούμι μετατράπηκε σε λιμάνι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ κατα τα Βυζαντινά χρόνια και, συγκεκριμένα κατά την αυτοκρατορία του Ιουστινιανού μετατράπηκε σε οχυρό υπό την ονομασία Πέτρα. Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα του 9ου αιώνα, η πόλη περιήλθε στα χέρια των Αράβων, πριν περιέλθει κατά τον 10ο αιώνα στο Βασίλειο της Γεωργίας. Το 1878, χάρη στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, το Μπατούμι περιήλθε στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Το 1883 μετά την κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών Μπακού - Μπατούμι και των εκσυγχρονισμό του λιμανιού της πόλης το Μπατούμι έγινε δίαυλος μέσω του οποίου η Ρωσία πραγματοποιούσε εμπορικές δραστηριότητες.

Το 1901, ο μελλοντικός ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Ιωσήφ Στάλιν οργάνωνε στην πόλη διάφορες διαμαρτυρίες, 16 χρόνια πριν τη Ρωσική Επανάσταση. Μετά τη πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος, η Αζαρία ήταν μία από τις περιοχές που προσπάθησαν να αποσχιστούν από το νεοσύστατο, τότε, κράτος της Γεωργίας, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Σήμερα, το Μπατούμι είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο λιμάνι της Γεωργίας, ενώ το 2007 μεταφέρθηκε στη πόλη το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γεωργίας από την Τιφλίδα. Στην πόλη υπάρχει γνωστός σε ολόκληρο των κόσμο Βοτανικός Κήπος όπου υπάρχουν πάνω από 5000 είδη σπάνιων φυτών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον μπορεί να προκαλέσει το τμήμα του κήπου που φιλοξενεί 1200 είδη τριανταφυλλιών.

Μασσαλία
Η Μασσαλία (οξιτανικά Marselha [maʀˈsejɔ, maʀˈsijɔ], γαλλικά Marseille [maʀsɛj]) είναι η σημαντικότερη πόλη-λιμάνι της Γαλλίας και η τρίτη σημαντικότερη (ως λιμάνι) της Ευρώπης. Βρίσκεται στον κόλπο της Λυών, στην Δυτική Μεσόγειο. Με περίπου 820.000 κατοίκους, η Μασσαλία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Γαλλίας μετά το Παρίσι και ανήκει στην ευρύτερη ιστορική περιοχή της Προβηγκίας. Ολόκληρη η αστική περιοχή γύρω από την Μασσαλία έχει περίπου 1,2 εκατομμύρια κατοίκους. Η Μασσαλία βρίσκεται σε υψόμετρο 12 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Όμως, οι λόφοι βόρεια της Μασσαλίας, ξεπερνούν και τα 700 μέτρα σε ύψος. Ανατολικά της πόλης βρίσκονται οι εκβολές του ποταμού Ροδανού

Ας πούμε και δύο κουβέντες για τον υπουργό εξωτερικών Μπαλυατζή και τον Πρωθυπουργό Δημήτρη Γούναρη που αμφότεροι εκτελέστηκαν στη δίκη των έξ.
Ο Γεώργιος Μπαλτατζής (1868-1922) ήταν Έλληνας πολιτικός. Άρχισε την καριέρα του ως διπλωμάτης και άρχισε να εκλέγεται βουλευτής από το 1902. Είχε γίνει αρκετές φορές υπουργός. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή δικάστηκε στη «δίκη των έξι» ως ένας από τους υπαιτίους για την ήττα της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της θητείας του ως υπουργού εξωτερικών, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε το 1922 στο Γουδή.

Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1868. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών απ' όπου και αργότερα μετέβη στη Γαλλία για ευρύτερες σπουδές. Επανερχόμενος ακολούθησε το διπλωματικό κλάδο όπου και υπηρέτησε για μικρό χρονικό διάστημα στη Κωνσταντινούπολη με ιδιαίτερη διάκριση στη διπλωματική δεξιότητα. Στη συνέχεια αναμίχθηκε στην πολιτική και το 1902 πρωτοεξελέγη βουλευτής Αλμυρού με το κόμμα του Γ. Θεοτόκη και ομοίως το 1905 και 1906. Το 1908 διορίστηκε υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Θεοτόκη. Μετά τη προσάρτηση των λεγομένων Νέων Χωρών πολιτεύθηκε στη Δράμα όπου και εκλέχθηκε βουλευτής στη περίοδο 1915 και μετά. Το 1915 ανέλαβε υπουργός συγκοινωνιών και το 1921 υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Γούναρη. Πήρε μέρος στις διασκέψεις των Παρισίων και του Λονδίνου μαζί με τον Δημήτριο Γούναρη. Το 1922 χρημάτισε πάλι υπουργός εξωτερικών στη κυβέρνηση Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη.

Μετά την Μικρασιατική άτακτη υποχώρηση και την επανάσταση που εκδηλώθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή από τους φυγάδες αυτής, συνελήφθη μαζί με άλλους πολιτικούς και τον αρχιστράτηγο και καταδικάστηκε κατά τη «δίκη των έξι» από το έκτακτο επαναστατικό στρατοδικείο Αθηνών σε θάνατο.

Τουφεκίστηκε στις 15 Νοεμβρίου του 1922 στο Γουδί.

Ογδόντα οκτώ χρόνια αργότερα, το 2010, μετά από αίτηση του Μιχάλη Πρωτοπαπαδάκη από το 2008, εγγονού του πρώην πρωθυπουργού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, παύθηκε οριστικά από τον Άρειο Πάγο η δίωξη των έξι (ανάμεσά τους και του Γεωργίου Μπαλτατζή) λόγω παραγραφής, κηρύσσοντας αυτούς αθώους, επισφραγίζοντας τον ανούσιο χαρακτήρα της θανατικής εκείνης καταδίκης.

Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Μαυροκορδάτου

Αρισερά ο Γούναρης ,δεξιά ο Μπαλτατζής

Ο Δημήτριος Γούναρης (Πάτρα 5 Ιανουαρίου 1867 - 15 Νοεμβρίου 1922 Γουδή) ήταν Πατρινός πολιτικός, αρχηγός του Λαϊκού κόμματος, κύριος εκπρόσωπος του αντιβενιζελισμού και τρεις φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας. Το όνομα του συνδέθηκε με την αρνητική έκβαση της μικρασιατικής εκστρατείας εξαιτίας των λανθασμένων χειρισμών της κυβερνήσεώς του, η οποία κατέληξε στη Μικρασιατική καταστροφή. Ύστερα από αυτό το γεγονός συνελήφθη, παραπέμφθηκε στη «Δίκη των Έξι» και εκτελέστηκε στου Γουδή. Ανιψιός του ήταν ο μετέπειτα πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος.

Τέλος ,λίγα λόγια για τους Ποντίους της Ρωσίας
Εκτός από τις ομαδικές εγκαταστάσεις των αρχαίων Ελλήνων και στη συνέχεια των Βυζαντινών στο βόρειο και ανατολικό Εύξεινο Πόντο, ο Καύκασος, η Γεωργία, η νότια και μεσημβρινή Ρωσία αλλά και οι παραδουνάβιες περιοχές, μετεξελίχθηκαν σ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε καταφύγια των καταπιεζομένων υπόδουλων Ελλήνων. Ένα πρώτο κύμα μετοικεσιών Ελλήνων από τη μητροπολιτική και νησιώτικη Ελλάδα στην περιοχή έχουμε μετά την πτώση του Βυζαντίου στους Οθωμανούς, που γίνονται περισσότερο μαζικές μετά το ρωσο-οθωμανικό πόλεμο του 1768-1774. Ένα πολύ μεγαλύτερο κύμα μετοικεσιών αφορά τους Έλληνες του μικρασιατικού χώρου και κυρίως του ευάλωτου γεωγραφικά Πόντου. Οι συνεχείς και αφόρητες πιέσεις των Οθωμανών, κυρίως των τοπικών τιμαριούχων Ντερεμπέηδων (Dere Beyler) και ο θρησκευτικός φανατισμός των μουσουλμάνων, σε συνδυασμό με την πολιτική της ανοικτής φιλοξενίας των ρωσικών αρχών, τροφοδότησαν ένα μεγάλο κύμα φυγής των Ελλήνων του Πόντου, που έγινε αιτία μα ξαναγεννηθεί στα αρχαιοελληνικά αποικιστικά κέντρα αλλά και σε νεοοικηθέντα ρωσικά εδάφη, ένας νέος ακμαίος ελληνικός πολιτισμός.
Η νεοελληνική διασπορά αρχίζει επίσημα την ιστορική της πορεία το 1453 με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Τότε ένας όχι ευκαταφρόνητος αριθμός Ελλήνων διανοουμένων προτίμησε όχι τη Δύση, αλλά τη Ρωσία ως νέα πατρίδα του, την οποία (Ρωσία) υπηρέτησε με σεβασμό, ενώ παράλληλα συνέβαλε στην ανάπτυξη του ρωσικού πολιτισμού με τα έργα του. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των Ελλήνων αφομοιώθηκε κατά τέτοιο τρόπο από τη ρωσική κοινωνία, που
μόνο τα επώνυμά τους παραπέμπουν μέχρι σήμερα στην καταγωγή τους. Εδώ δεν θα πρέπει να θεωρηθεί υπερβολική η άποψη του πρώην δημάρχου της Μόσχας Γαβριήλ Ποπώφ ότι «στις φλέβες κάθε τρίτου Ρώσου ρέει ελληνικό αίμα».
Η Άλωση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς 8 χρόνια μετά την Κωνσταντινούπολη (1461), σε συνδυασμό με μια περίοδο βίαιων εξισλαμισμών που εγκαινιάζει, ανοίγει το δρόμο της εξόδου των Ελλήνων Ποντίων προς τη γειτονική και ομόδοξη Ρωσία και ειδικότερα προς τις περιοχές του Καυκάσου, του Αντικαυκάσου και της μεσημβρινής Ρωσίας όχι μόνο της άρχουσας τάξης της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, αλλά και μεγάλων λαϊκών πληθυσμιακών μαζών. Επόμενο κύμα εξόδου των Ελλήνων έχουμε κατά το 1490 προς τον Καύκασο και κυρίως προς της Γεωργία. Ο Γεωργιανός ιστορικός Πλάτων Ιοσσελιάνι αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «ήρξαντο μεταναστεύοντες προς την Γεωργίαν υπό την προστασίαν των Ορθοδόξων αυτής βασιλέων». Παρότι δεν διαθέτουμε στοιχεία για τον αριθμό των Ποντίων προσφύγων, πιθανολογούμε όμως ότι ήταν μεγάλος γιατί η γεωργιανή εκκλησία αναγκάστηκε να συγκροτήσει ελληνική επισκοπή για τις λατρευτικές ανάγκες των Ελλήνων με έδρα το Αχταλά, όπου διορίζονταν Έλληνες επίσκοποι. Η επισκοπή αυτή καταργήθηκε το 1827.
Κατά τους 16ο, 17ο αιώνα έχουμε συνέχιση των μετακινήσεων, που δεν είναι όμως ιδιαίτερα μαζικές, γεγονός που προκύπτει από τις ελάχιστες πηγές που διαθέτουμε γι’ αυτές στην ιστοριογραφία της εποχής.
Η πρώτη ουσιαστικά οργανωμένη μετοικεσία Ελλήνων Ποντίων σε κοινότητες πραγματοποιήθηκε από τις περιοχές Χαλδίας (νότια της Τραπεζούντας, στην περιοχή Αργυρούπολης) και του Ερζερούμ. Σύμφωνα με τον ιστορικό Κάλφογλου «Παντού απαντώνται Έλληνες ιερείς και αρχιμανδρίται. Εν Τιφλίδι ήδρευον οι αντιπρόσωποι του Παναγίου Τάφου. Σταυροπατέρες έξαρχοι, οι Οικουμενικοί Πατριάρχαι Ιωακείμ Α ́ (1481-1502), Θεόληπτος Β ́ (1585-1586) οι Πατριάρχαι Ιεροσολύμων Παϊσιος. Δοσίθεος, Θεοφάνης, Χρύσανθος και Αθανάσιος και ο Αντιοχαίας Νεόφυτος, επισκέπτονται τον Καύκασο. Εν τη αυλή των ηγεμόνων Γουρίας ζώσιν Έλληνες αρχιμανδρίται και χρησιμεύουν ως σύμβουλοι». Από το πλήθος και τη σπουδαιότητα των πνευματικών ταγών που συχνά επισκεπτόταν την περιοχή, αλλά και το σημαντικό ρόλο που έπαιζαν οι Έλληνες στα τοπικά πράγματα, γίνεται φανερό ότι υπήρχε μεγάλη συγκέντρωση Ελλήνων, οι οποίοι προφανώς είχαν οργανώσει αποτελεσματικά την παρουσία τους και ευημερούσαν. Μαρτυρίες γι’ αυτό διαθέτουμε και από τους κώδικες των ιστορικών μονών του Πόντου, που μας πληροφορούν ότι είχαμε συχνές επισκέψεις στον Καύκασο και τη νότια Ρωσία διαφόρων αξιωματούχων της εκκλησίας με την άδεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με στόχο, εκτός των άλλων, να συγκεντρώσουν χρήματα για τις ανάγκες της εκκλησίας.