Αμερικάνικο Κραχ (Οι άνθρωπο βέβαια το αποκάλεσαν crash ,αλλά εμείς που ξέρουμε καλύτερα ,το διορθώσαμε και το είπαμε κραχ).
Το καλοκαίρι του 1929 η Αμερική ευημερούσε. Ο κόσμος δανειζόταν από τις τράπεζες για να παίξει στη Γουολ Στριτ. Ο δείκτης Ντόου Τζόουνς (DJIA) έφθασε στο υψηλότερο σημείο του, στις 381.17 μονάδες (3 Σεπτεμβρίου 1929). Οι χρηματιστηριακή αξία των μετοχών είχε αυξηθεί τόσο πολύ, που οι διορατικότεροι μιλούσαν για φούσκα έτοιμη να εκραγεί.
Οικονομικοί κύκλοι φοβούμενοι την κάμψη των τιμών των μετοχών άρχισαν να τις ρευστοποιούν. Στις 24 Οκτωβρίου 1929, 13 εκατομμύρια μετοχές άλλαξαν χέρια, αριθμός ρεκόρ για τα χρηματιστηριακά χρονικά (Μαύρη Πέμπτη). Πανικός άρχισε να καταλαμβάνει τους επενδυτές και τους χρηματιστές. Οι μεγάλοι παίκτες της Γουόλ Στριτ άρχισαν να αγοράζουν μαζικά τα καλά χαρτιά (blue chips), σε μια προσπάθεια να συγκρατήσουν την πτώση. Η τακτική αυτή είχε αποδώσει στη χρηματιστηριακή κρίση του 1907, όχι όμως και τώρα.
Το Σαββατοκύριακο που μεσολάβησε η κατάσταση δραματοποιήθηκε ακόμη περισσότερο από τον Τύπο. Τη Δευτέρα 28 Οκτωβρίου οι τιμές συνέχισαν την κατηφορική τους πορεία, με τους επενδυτές να ξεφορτώνονται τα «χαρτιά» τους, με σκοπό να αναζητήσουν πιο πρόσφορες επενδυτικές ευκαιρίες. Ο δείκτης χάνει 12% της αξίας του και 16,4 εκατομμύρια μετοχές αλλάζουν χέρια.
Την επόμενη μέρα, η Γουόλ Στριτ καταρρέει (Μαύρη Τρίτη). Πολλές τράπεζες που είχαν τοποθετήσει τα χρήματα των πελατών τους σε μετοχές για να αποκομίσουν μεγαλύτερα κέρδη, αντιμετωπίζουν δυσεπίλυτα προβλήματα και τις επόμενες μέρες κηρύσσουν πτώχευση.
Το χρηματιστηριακό κραχ χειροτέρευσε την ήδη εύθραυστη κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας και συνέβαλε στη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση της δεκαετίας του '30, που έπληξε Ευρώπη και Αμερική, με πτωχεύσεις εταιρειών, μαζική ανεργία και μεγάλη κεφαλαιοκρατική συγκέντρωση.
Η Γουόλ Στριτ ανέκαμψε προσωρινά στις αρχές του 1930, για να κατρακυλήσει ξανά το επόμενο διάστημα και ο δείκτης Ντόου Τζόουνς να φθάσει στις 41.22 μονάδες στις 8 Ιουλίου 1932, στο χαμηλότερο σημείο όλων των εποχών. Το 1931 το Κογκρέσο συγκρότησε την Επιτροπή Πεκόρα για να μελετήσει τις αιτίες της χρηματιστηριακής κρίσης και βάσει των πορισμάτων της ψήφισε το νόμο Γκλας - Σίγκαλ του 1933, με τον οποίον διαχωρίστηκαν οι τράπεζες σε εμπορικές και επενδυτικές.
Τα επόμενα χρόνια, με βάση την εμπειρία της Γουόλ Στριτ, τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου πήραν μέτρα για να αποτρέψουν ένα νέο κραχ. Το κυριότερο ήταν η διακοπή των συνεδριάσεων σε περιόδους ραγδαίων μεταβολών της χρηματιστηριακής αγοράς.
Οι επιπτώσεις του Κραχ στις ΗΠΑ σε αριθμούς:
12.000.000 έμειναν άνεργοι.
12.000 έχαναν τη δουλειά τους κάθε μέρα.
20.000 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση.
1.616 τράπεζες πτώχευσαν.
1 στους 20 γεωργούς ξεσπιτώθηκαν.
23.000 αυτοκτονίες σημειώθηκαν σ' ένα χρόνο, αριθμός ρεκόρ.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.sansimera.gr/articles/182#ixzz2YDC9p2xX
Πτώχευση του 1932 και κλήριγκ
Ο Βενιζέλος δεν φαίνεται να είχε αντιληφθεί «τα σημεία των καιρών» και εξακολουθούσε να θεωρεί τη διεθνή κοινότητα ως μια μεγάλη οικογένεια που βοηθά τα αδύναμα μέλη της, αν και όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση, αρκεί να δείχνουν ότι ακολουθούν την αναμενόμενη πολιτική και πάντα προσπαθούν για το καλύτερο. Μάλιστα, η κυβέρνηση Βενιζέλου προχώρησε σε μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 6% (Ψαλιδόπουλος 1989, σ. 90) στο πλαίσιο ενός προγράμματος λιτότητας, αποσκοπώντας να δείξει στη διεθνή κοινότητα ότι επιχειρεί εξυγίανση των δημοσιονομικών. Ο Βενιζέλος θεωρούσε ότι με αυτόν τον τρόπο αυξάνει τη διαπραγματευτική του δύναμη στις συνομιλίες που επρόκειτο να έχει με τους αρχηγούς των κρατών στις διαδοχικές επισκέψεις τον Ιανουάριο του 1932 στη Ρώμη, το Παρίσι και το Λονδίνο.
Η κατάσταση, όμως, ουδόλως βελτιωνόταν, καθώς το κάλυμμα της ΤτΕ μειώθηκε στο 27%, αντί του 44%, που ήταν το θεσμικά καθορισμένο κατώτατο όριο, που σήμαινε ότι δεν υπήρχε δυνατότητα νέου δανεισμού. Στις 25.3.1932 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ακολούθησε κατάθεση νομοσχεδίου στις 29.3.1932 «περί προσωρινής ρυθμίσεως ζητημάτων δημοσίου χρέους» και ο νόμος 5422 της 26.4.32 και μέχρι τον Ιούνιο του ίδιου έτους ανακοινώθηκαν τα εξής μέτρα πολιτικής (Βεργόπουλος 1978):
- Αναστέλλεται η μετατρεψιμότητα της δραχμής, πράγμα που ισοδυναμεί με την πλήρη ανατροπή του προγράμματος νομισματικής σταθερότητας της περιόδου 1927-1928.
- Η δραχμή υποτιμάται και μέχρι τον Δεκέμβριο το 1932 χάνει το 60% της αξίας της.
- Καταργείται η αγορά συναλλάγματος (το συνάλλαγμα περνάει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΤτΕ).
- Αναστέλλεται επ’ αόριστον (1.5.1932) η πληρωμή χρεολυσίων και τόκων για όλα τα δάνεια (εσωτερικού ή/και εξωτερικού) του κράτους. Με εξαίρεση τους τόκους δανείων προς τις τράπεζες του εσωτερικού που πληρωνόταν μόνο κατά το 1/4.
- Οι οφειλές σε ξένο νόμισμα ή συνάλλαγμα Ελλήνων και ξένων που διαμένουν στην Ελλάδα μετατρέπονται σε δραχμές στη βάση 100 δρχ. = 1 δολάριο.
- Αύξηση των δασμών (πλην των αγαθών πρώτης ανάγκης), ενίοτε και μέχρι τον δεκαπλασιασμό τους.
- Επιβολή ποσοτικών περιορισμών (ποσοστώσεις) για τα περισσότερα εισαγόμενα είδη (π.χ. 1/3 ή 2/3 του επιπέδου του 1931).
- Υιοθετείται το συμψηφιστικό (κλήρινγκ) εμπόριο της χώρας με άλλες, αν π.χ. η Ελλάδα εισήγαγε μηχανήματα από τη Γερμανία, τα πλήρωνε εξάγοντας στη Γερμανία αγροτικά προϊόντα ίσης αξίας.
Με τα ανωτέρω ουσιαστικά η Ελλάδα περιόρισε τις διεθνείς της πληρωμές στις απολύτως αναγκαίες και ακολούθησε την πολιτική της οικονομικής αυτάρκειας, της οποίας παράπλευρο αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της εγχώριας παραγωγής και δη της αγροτικής. Η αύξηση αυτή επιτεύχθηκε χάρη στην κινητοποίηση του υφιστάμενου παραγωγικού δυναμικού, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη στενότερων διασυνδέσεων μεταξύ των κλάδων της οικονομίας που μέχρι τότε παρουσίαζαν μεγάλη εξωστρέφεια. Δηλαδή, οι εισροές του κάθε κλάδου της οικονομίας ήταν, ως επί το πλείστον, εισαγόμενες, ενώ το παραγόμενο προϊόν είτε πήγαινε κατευθείαν σε τελική κατανάλωση ή σε εξαγωγές και πολύ λιγότερο για εισροές των άλλων τομέων της εγχώριας οικονομίας.
5.2 Η περίοδος μετά την πτώχευση
H νομισματική αλλά και η δημοσιονομική κρίση που από το 1932 και μετά μάστιζε τη χώρα είχε ως έμμεσο και μη σχεδιασμένο αποτέλεσμα τη διεύρυνση του ρόλου της TτE, η οποία ανέλαβε και την αποκλειστική διάθεση του συναλλάγματος. H αναγκαστική κυκλοφορία της δραχμής (ή, εναλλακτικά, η μη μετατρεψιμότητά της σε χρυσό) ενίσχυε τον ρόλο της TτE και την επιρροή της προς τις εμπορικές τράπεζες. Ένα άλλο παρεπόμενο ήταν ότι ο περιορισμός της προσφοράς χρήματος σε συνδυασμό με τους συναλλαγματικούς περιορισμούς της ΤτΕ, αν μη τι άλλο, αποθάρρυναν τις εισαγωγές και συνέβαλαν στην ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής. Ένα άλλο παρεπόμενο της πτώχευσης ήταν ότι η TτE ανέλαβε έναν πιο ενεργητικό ρόλο στην ελληνική οικονομία, μέσω της άσκησης νομισματικής πολιτικής. Tα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν, καθώς τα επιτόκια αυξήθηκαν κατά 2-4 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τα ευρωπαϊκά και έτσι οι ελληνικές τράπεζες άρχισαν να προσελκύουν κεφάλαια του εξωτερικού. Tα αποθέματα χρυσού της TτΕ από 7,6 εκατ. δολάρια, που είχαν μείνει το 1932, αυξήθηκαν σε 44,7 εκατ. το 1934, πράγμα που σήμαινε ότι και η προσφορά χρήματος μπορούσε να αυξηθεί. Ταυτόχρονα, η οικονομική κρίση οδήγησε σε πτώχευση αρκετές εμπορικές τράπεζες, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η θέση της ETE μεταξύ των εμπορικών τραπεζών.
Καθεστώς 4ης Αυγούστου 1936
Καθεστώς της 4ης Αυγούστου ονομάστηκε το δικτατορικό καθεστώς που είχε η Ελλάδα από τις 4 Αυγούστου 1936, ημερομηνία στην οποία ανακήρυξε ο Ιωάννης Μεταξάς τη δικτατορία και λειτούργησε μέχρι το θάνατο του Μεταξά το 1941.
Το ξέσπασμα της δικτατορίας
Ύστερα από τις εκλογές του '36, που διεξήχθησαν με την απλή αναλογική, τα δύο μεγάλα κόμματα της εποχής, το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα των Φιλελευθέρων είχαν εξασφαλίσει τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτικών εδρών (284 έδρες-143 το Λαϊκό κόμμα, 141 οι Φιλελεύθεροι), ενώ ρόλο ρυθμιστικό έπαιζε πλέον το ΚΚΕ, μέσω του εκλογικού του σχήματος, του Παλλαϊκού Μετώπου, που διέθετε 15 έδρες. Λόγω του Εθνικού Διχασμού που αναζωπυρώθηκε από την κινηματική απόπειρα βενιζελικών αξιωματικών υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα τα δύο μεγάλα κόμματα αδυνατούσαν να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους. Μετά το θάνατο του τότε πρωθυπουργού Δεμερτζή, ο βασιλιάς Γεώργιος διόρισε πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά, γνωστό οπαδό τότε της δικτατορικής εκτροπής. Ο διορισμός του Μεταξά συνέπεσε με την ευρεία ενεργοποίηση της Εργατικής τάξης, που πιεζόταν από την καταθλιπτική οικονομική κατάσταση. Με αφορμή την Γενική Απεργία που είχαν κηρύξει για τις 5 Αυγούστου του '36 τα συνδικάτα με πρόταση του ΚΚΕ, ο Μεταξάς ζήτησε την αναστολή σημαντικών άρθρων του Συντάγματος και με τη στήριξη του βασιλιά οδήγησε στο ξέσπασμα της 4ης Αυγούστου.
Ο χαρακτήρας του καθεστώτος
Δείτε επίσης: Κυβέρνηση Ιωάννη Μεταξά 1936
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου μπορεί να χαρακτηριστεί ως δεξιό αυταρχικό και ως πατερναλιστικό. Παρά τις επιρροές του από το φασισμό και το ναζισμό, η 4η Αυγούστου δεν ταυτίζεται με τα καθεστώτα της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας. Εξάλλου, δεν υιοθετούσε τις φυλετικές-ρατσιστικές διακρίσεις του ναζισμού (χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι επιτρεπόταν στους Έλληνες Εβραίους η συμμετοχη στην ΕΟΝ). Επιπλέον, σε αντίθεση με το φασισμό και το ναζισμό, η δικτατορία του Μεταξά δεν απέκτησε ποτέ λαϊκή βάση, παρά τις προσπάθειες της, ούτε είχε ριζοσπαστική-κινηματική βάση. Μια προσπάθεια να αναγνωριστεί η μεταξική δικτατορία ως λαϊκά αποδεκτή ήταν η ίδρυση της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας. Σαν σύμβολο της Νεολαίας επιλέχθηκε ο μινωικός διπλός πέλεκυς στη λογική του "πρώτου συμβόλου όλων των ελληνικών πολιτισμών". Η ένταξη ωστόσο στους κόλπους της δεν υπήρξε υποχρεωτική.
Ο Μεταξάς δημιούργησε και διέδωσε την ιδεολογία του «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού», στην οποία στηρίχτηκε το κράτος της 4ης Αυγούστου. Οι οπαδοί του καθεστώτος θεωρούσαν ότι οι σύγχρονοι Έλληνες οφείλουν να είναι οι συνεχιστές του Αρχαίου (Α΄) και Βυζαντινού (Β΄) Πολιτισμού και ότι να έχουν ως σκοπό τη φυλετική ενότητα του έθνους, καθώς και τη διατήρηση των παραδόσεων. Το ιδανικό πολίτευμα κατά τον Μεταξά δεν ήταν η Αθηναϊκή Δημοκρατία, αλλά η στρατοκρατική Σπάρτη και η αρχαία Μακεδονία η οποία ενοποίησε πολιτικά την αρχαία Ελλάδα. Ο Μεταξάς προσπαθούσε να προβάλει τον εαυτό του ως τη μοναδική ελπίδα σωτηρίας σε ένα διαιρεμένο έθνος, ενώ στρεφόταν εχθρικά απέναντι στον "παλαιοκομματισμό" και τις κοινοβουλευτικές τακτικές του παρελθόντος. Οι βασικές διαφορές με το Γ΄ Ράιχ έγκεινται στο ότι δεν εφάρμοσε και δεν πίστευε σε μια ιμπεριαλιστική πολιτική, σε αντίθεση με τη Γερμανία, η οποία προκάλεσε τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς και στο ότι η ιδεολογία περί «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού» δε βρήκε τόσο πλατιά απήχηση στις μάζες όσο βρήκε η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία στη Γερμανία. Στην λογική του κοινωνικού ελέγχου, το καθεστώς προχώρησε στην επιβολή λογοκρισίας στον Τύπο, ενώ απαγόρεψε την ηχογράφηση και διακίνηση ρεμπέτικων τραγουδιών που περιείχαν ή βασίζονταν σε «ανατολίτικους» δρόμους αλλά και τραγούδια με χασικλίδικη θεματολογία όπως και κάποια σατιρικά.
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, προσπαθώντας να κερδίσει κοινωνική υποστήριξη, προώθησε κάποια φιλολαϊκά μέτρα, όπως το οκτάωρο και κάποιες υποχρεωτικές βελτιώσεις στο εργασιακό περιβάλλον, ενώ επένδυσε στην άμυνα. Τα αγροτικά προϊόντα άρχισαν να πωλούνται ακριβότερα και ελευθερώθηκαν τα χρέη πάνω στη γη. Από πλευράς επενδύσεων η περίοδος της 4ης Αυγούστου μπορεί να θεωρηθεί ευνοϊκή, αφού την περίοδο 1936-1938 ιδρύθηκαν 567 εργοστάσια. Ο προϋπολογισμός επίσης έδινε βάση στην στρατιωτική οργάνωση γι' αυτό ήταν και ιδιαίτερα αυξημένος.
Διώξεις
Κύριο γνώρισμα της Δικτατορίας της 4ης Αυγούστου ήταν ο σφοδρός αντικομμουνισμός. Εξάλλου η επιβολή της στηρίχθηκε στην "κομμουνιστική απειλή". Η δικτατορία καταδίωξε άγρια το ΚΚΕ, βασανίζοντας τα μέλη του με πρωτόγνωρες μεθόδους και εκτελώντας άλλα, μεταξύ άλλων μεθόδων και με εκπαραθυρώσεις. Πάντως δεν υπήρχε κάποιος οργανωμένος σχεδιασμός για μαζικές εκτελέσεις των κομμουνιστών όπως για παράδειγμα συνέβαινε στην Φρανκική Ισπανία. Ο Μεταξάς, ο ίδιος φανατικός αντικομμουνιστής, είχε συσπειρώσει γύρω του μερικούς από τους πιο σκληρούς αντικομμουνιστές, όπως τον Κωνσταντίνο Μανιαδάκη, πρώην στρατιωτικό, και τον Αριστείδη Δημητράτο, δεξιό εθνικόφρονα συνδικαλιστή και πρώην κομμουνιστή. Επιπλέον, η δικτατορία είχε στείλει ορισμένα κορυφαία στελέχη της Ασφάλειας(μεταξύ άλλων το Σπύρο Παξινό) στη Γκεστάπο για εκπαίδευση στη δίωξη και αντιμετώπιση του Κομμουνισμού. Το καθεστώς προχώρησε ακόμα σε διώξεις και μη κομμουνιστών, πολιτικών αντιπάλων του και διαφωνούντων, προχωρώντας συχνά στο μέτρο των εξοριών σε νησιά του Αιγαίου.
Επίσης, στον τομέα των μειονοτήτων, το καθεστώς προσπάθησε να επιβάλλει τη χρήση της ελληνικής γλώσσας σε δημόσιους αλλά και ιδιωτικούς χώρους, με κυριότερα θύματά του τους σλαβόφωνους πληθυσμούς και σλαβομακεδόνες. Δεν υιοθετήθηκε όμως κάποιο σχέδιο μαζικής εξόντωσης ή εκτοπισμού, όπως συνέβη με ανάλογα καθεστώτα στην Ευρώπη.
Εξωτερική πολιτική
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Μεταξάς προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της Αγγλίας, η οποία ήταν η κυρίαρχη ναυτική δύναμη της Μεσογείου και προς την οποία άλλωστε στρέφονταν οι συμπάθειες του βασιλιά και της Γερμανίας, με το ολοκληρωτικό καθεστώς της οποίας υπήρχε ιδεολογική συνάφεια, αλλά και στενότατοι οικονομικοί δεσμοί. Όμως, όπως αποδεικνύει η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, ήδη από το 1939 η Ελλάδα είχε ευθυγραμμιστεί απόλυτα με τους Βρετανούς, οι οποίοι αποδέχονταν την ουδέτερη στάση της Ελλάδας εξαιτίας της αδυναμίας τους να της παράσχουν ουσιαστική στρατιωτική υποστήριξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των στενών σχέσεων που υπήρχαν μεταξύ των δύο κυβερνήσεων είναι το γεγονός ότι ο Μεταξάς πρότεινε το 1938 στην αγγλική κυβέρνηση τη σύναψη αμυντικής συμμαχίας, την οποία η αγγλική κυβέρνηση αρνήθηκε διπλωματικά αφού δεν είχε λόγο να αμφιβάλλει σχετικά με την στάση της Ελλάδας σε επικείμενο πόλεμο. Αντίθετα, με τη γερμανική κυβέρνηση οι σχέσεις ήταν τυπικές, αφού η Ελλάδα είχε πολλά οφέλη από τις οικονομικές επενδύσεις των Γερμανών. Σημαντικό ρόλο στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών διαδραμάτισε και η στάση της Ιταλίας, λόγω των συνεχών προκλήσεων. Το γεγονός της βύθισης της Έλλης σηματοδότησε το τέλος των φιλικών σχέσεων με τις δυνάμεις του Άξονα.
Επίσης, σημαντική παράμετρος της εξωτερικής πολιτικής του καθεστώτος υπήρξε και η συνέχιση των καλών σχέσεων και της προσέγγισης με την Τουρκία, η οποία είχε αρχίσει από τα έτη πρωθυπουργίας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ένας πρόσθετος λόγος που συνέβαλλε σε αυτην την πολιτική ήταν και η ιταλική παρουσία στα Δωδεκάνησα και το Αιγαίο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου