ΙΣΤΟΡΙΑ 3. Η περίθαλψη (1914-1922), Η παλιννόστηση.

Και νά'μαστε σε μια σειρά από κεφάλαια λίγο πολύ άγνωστα στον πολύ κόσμο, τα οποία το μόνο που καταφέρνουν είναι να μπερδεύουν τους μαθητές γιατί τα ίδια περίπου επαναλαμβάνονται στο διωγμό του '22
Ας δούμε λοιπόν μερικές λεπτομέρειες.
Για πρώτη φορά με πρωτοβουλία της επαναστατικής Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης του Βενιζέλου, κατά το διχασμό του 1916, συστάθηκε η "Ανωτάτη Διεύθυνση Περιθάλψεως". Μετά την επικράτηση δε του Βενιζέλου, τον Ιούλιο του 1917, δημιουργήθηκε στην Αθήνα, Υπουργείο 'Περιθάλψεως και Δημόσιας Αντιλήψεως" με γενική διεύθυνση, Δημόσιας Υγιεινής.
Πάμε και στην Πατριαρχική Επιτροπή.
Από τη μια το προσφυγικό ζήτημα της Κων/πολης και από την άλλη η προορατικότητα, ότι μετά την Ανακωχή του Μούδρου (17-30 Οκτωβρίου) θα άρχιζαν οι παλιννοστήσεις, το Οικουμενικό Πατριαρχείο μαζί με τους ομογενείς της Κων/πολης σκέφτηκαν το πρόβλημα που προβαλλόταν γενικά με τους πρόσφυγες και ίδρυσαν στην Κων/πολη «την Πατριαρχικήν Κεντρικήν Επιτροπήν, υπέρ των μετατοπισθέντων Ελληνικών πληθυσμών».
Παράλληλα, άρχισαν να διενεργούν εκτενείς εράνους. Οι ομογενείς Κωνσταντινουπολίτες, τα σωματεία, τα σχολεία, οι εταιρείες, οι Κοινότητες, οι Τράπεζες, οι Συντεχνίες, διάφοροι Ναοί , όλοι ανταποκρίθηκαν με χαρά σ’ αυτό το ανθρωπιστικό έργο.
Στης 22 Νοεμβρίου του 1918 ιδρύεται «Η Πατριαρχική Κεντρική Επιτροπή υπέρ των μετατοπισθέντων ελληνικών πληθυσμών.»
Η δράση της Επιτροπής περιστράφηκε σε τρία κύρια σημεία του οργανικού σκοπού της:

1. Στην περίθαλψη, γενικά, των προσφύγων του Ευρωπαϊκού πολέμου (Α” Παγκοσμίου Πολέμου).
2. Την Εγκατάσταση αυτών που παλιννόστησαν στις εστίες τους.
3. Και την απόδοση σ” αυτούς της περιουσίας τους, που είχε διαρπαγή και κατασχεθεί από τους Τούρκους.

Και τώρα ας πούμε και μερικά πράγματα γι αυτόν τον κρυφό παράγοντα ,τον ηγέτη της Αρμοστείας της Σμύρνης , τον Αριστείδη Στεργιάδη.

Ο Στεργιάδης , κρητικός και φίλος του Βενιζέλου, μετά
από παρακλήσεις του, διορίστηκε Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης το
1919, όταν έγινε η ελληνική απόβαση και, όλως παραδόξως, διατήρησε
την θέση αυτή και όταν άλλαξε η κυβέρνηση το 1920. Όπως φαίνεται
όμως ο Βενιζέλος δεν γνώριζε καλά τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του, γι
αυτό και η τοποθέτησή του στη θέση αυτή θεωρήθηκε από τους
ιστορικούς ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του.
Οι σχέσεις του πάντως με τους Έλληνες της Σμύρνης ήταν πάρα
πολύ άσχημες, καθώς και με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και την
στρατιωτική και πολιτική ηγεσία. Κατηγορήθηκε δε, ότι δωροδοκήθηκε με
χιλιάδες χρυσές λίρες από τους Τούρκους για να μεροληπτεί υπέρ τους.
Ο ίδιος ήταν κατά της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Λίγες μέρες πριν την
καταστροφή έστελνε μηνύματα στους αντιπροσώπους της Αρμοστείας
σε άλλες πόλεις να μην ενθαρρύνουν τους ελληνικούς πληθυσμούς να
αποχωρήσουν μετά την κατάρρευση του μετώπου, γεγονός, ωστόσο,
που δεν εμπόδισε τον ίδιο να εγκαταλείψει τη Σμύρνη στις 25/8 με
αγγλικό πλοίο, δύο μέρες δηλαδή πριν ο τουρκικός στρατός μπει στην
πόλη, εν μέσω αλαλάζοντος πλήθους που ήθελε να τον λυντσάρει. Στην
Ελλάδα δεν γύρισε ποτέ και μέχρι το τέλος της ζωής του έζησε στη
Νίκαια της Γαλλίας, υπό την προστασία των Άγγλων, ενισχύοντας την
άποψη πως ήταν πράκτορας της Intelligence Service.
Παρ’ όλα αυτά, η αλήθεια είναι πως ο Στεργιάδης εκτελούσε
εντολές της κυβερνήσεως η οποία παρέμενε αναποφάσιστη για την
εκκένωση της Σμύρνης, μέχρι την τελευταία στιγμή. Γι αυτόν τον λόγο
δεν στάλθηκαν ελληνικά πλοία να παραλάβουν τον πληθυσμό,
εγκαταλείποντάς τον στην τύχη του.