Ας δούμε λοιπόν αρχικά τους Έλληνες στη Μικρά Ασία.
Η καταγωγή των λαών της Μικράς Ασίας ήτανε βασικά από τους αρχαιότατους λαούς που κατοικούσανε σ’ αυτήν την χώρα. Βιθυνοί, Γαλάτες, Χιττίτες, Λύδοι, Κάρες, Ίωνες, Μυδοί, Κίλικες, Καππαδόκες, Λυκάονες, Πόντιοι, αυτοί ήτανε οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας τα παλαιά χρόνια.
Θα είχε κάθε λαός απ’ αυτούς τη γλώσσα του και την τοπική θρησκεία του. Δεχτήκανε την επίδραση του ελληνισμού από τα Ελληνιστικά κράτη των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και από τις Ελληνικές αποικίες των παραλίων της Μικράς Ασίας, οι οποίες ήτανε εμπορεία χωρίς να επεκτείνονται οι επικράτειές των στο εσωτερικό της χώρας. Αλλά και ιθαγενείς κατοικούσανε μέσα σε ελληνικές πολιτείες, οι οποίες κι αυτές με τη σειρά τους δεχτήκανε τα ήθη και τα έθιμα των ντόπιων. Πόλεις σαν τη Μίλητο, την Έφεσο, την Αλεξάνδρεια είχανε διεθνιστικό χαρακτήρα. Το ένα τρίτο το πληθυσμού της αρχαίας Αλεξανδρείας ήτανε Εβραίοι κι αυτό δείχνει το μέτρο της ανάμιξης των λαών της Ανατολής. Όταν επικράτησεν ο Χριστιανισμός στη Μικρά Ασία οι κάτοικοί της, ίσως όχι όλοι, αλλάξανε τις παλαιές θρησκείες τους με τον Χριστιανισμό, χωρίς αυτό να αλλοιώση και την φυλετική τους υπόσταση. Όταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι μπήκανε στη Μικρά Ασία ήρθανε σαν στρατός και πήρανε γυναίκες ντόπιες Χριστιανές. Το ίδιο γίνηκε όταν ήρθανε οι Οθωμανοί Τούρκοι τον 13ο αιώνα. Αυτοί μάλιστα ήτανε μερικές χιλιάδες καβαλλάρηδες κι εγκατασταθήκανε για πρώτη φορά στα μέρη του Μπιλέτζικ, τα βυζαντινά Βηλέκωμα. Και οι Χριστιανοί εντόπιοι γινόντουστε Μουσουλμάνοι, είτε με τη βία, είτε με επιμιξίες, είτε θεληματικά για να είναι με την τάξη των αφεντάδων, να κρατήσουνε τις περιουσίες των και να μην ξεπέσουνε στην τάξη των δούλων και των ραγιάδων. Μουσουλμάνοι ακόμα γινήκανε από τις βασιλικές οικογένειες των Παλαιολόγων και των Κομνηνών της Τραπεζούντας. Το παιδομάζωμα δεν ήτανε και τόσο ανεπιθύμητο στις οικογένειες που είχανε πολλά παιδιά. Μερικά απ’ αυτά παίρνανε μεγάλες θέσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κι επειδή τα μαζεύανε αρκετά μεγάλα, είχανε συνείδηση της καταγωγής τους και βοηθάγανε τις οικογένειές τους και τον τόπο τους. Άλλως τε τη μηχανή του παιδομαζώματος την εφεύρανε οι Βυζαντινοί. Μαζεύανε τουρκόπαιδα για το στρατό τους και τα λέγανε Τουρκόπουλους.
Οι φυλετικές ομάδες των διαφόρων απεράντων επαρχιών της Μικράς Ασίας είχανε όλες τα ίδια χαρακτηριστικά, είτε Τούρκοι τις αποτελούσανε, είτε Χριστιανοί. Λαζοί, Τούρκοι και Χριστιανοί, ήτανε ίδιοι, το ίδιο κι οι Καραμανλήδες. Kι έτσι μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως οι σημερινοί Τούρκοι της Μικράς Ασίας κατάγονται κατά μεγάλο μέρος από τους παλαιούς Χριστιανούς κατοίκους της, οι οποίοι βέβαια δεν ήτανε Έλληνες όλοι.
Οι Τουρκοκρητικοί ήτανε οι περισσότεροι ελληνικής καταγωγής, ήτανε έξυπνοι και παίρνανε μεγάλες θέσεις στην Οθωμανικήν Αυτοκρατορία. Πολλοί είχανε συγγενείς με τους Ελληνοκρητικούς και λέγανε ακόμα και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα γινόντουστε εξισλαμίσεις στην Κρήτη με υποσχέσεις και δελεασμούς από την Κυβέρνηση. Οι Τουρκοκρητικοί ήτανε φανατικοί μισέλληνες αν και ξαίρανε την καταγωγή τους. Αυτοί χτυπήσανε πρώτοι τον Ελληνικό Στρατό όταν μπήκε στη Σμύρνη από μέσα από τις βάρκες τους, γιατί ήτανε βαρκάρηδες μέσα στο λιμάνι.
Όσο για την εθνική αφύπνιση των Τούρκων ,πρέπει πρώτα να δούμε τι σημαίνει Τούρκος
Οι τούρκοι ως ομάδα πληθυσμού με μια εθνική ταυτότητα εμφανίστηκαν, συγκρινόμενοι με τα άλλα βαλκανικά έθνη, με σχετική καθυστέρηση. Μέχρι σχεδόν τον 20ο αιώνα ο όρος «τούρκος» δεν χρησιμοποιούνταν από τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας παρά μόνο σαν υποτιμητικός χαρακτηρισμός.
Ο όρος «Τουρκία» πρωτοεμφανίστηκε το 1190 μ.Χ. στα δυτικά έγγραφα και θα χαρακτηρίσει επίσημα τη χώρα μόνο μετά το 1923. Οι τουρκόφωνοι και οι άλλοι λαοί του οθωμανικού κράτους επέλεγαν μια σειρά από θρησκευτικές, φυλετικές,νομαδικές, εθνοτικές,γλωσσικές κ.α. ταυτότητες για να προσδιοριστούν.
Για πολλούς αιώνες η λέξη «Τούρκος» ή «Τουρκομάνος» δεν χρησιμοποιήθηκε παρά με την έννοια του αγράμματου και άξεστου μουσουλμάνου χωριάτη.
Η λέξη «τουρκικά» σήμαινε τη γλώσσα που μιλούσε ο απλός λαός αλλά ο όρος «Τούρκος», ακόμα και στο τέλος του 19ου αιώνα, δεν χρησιμοποιούνταν για να προσδιορίσει το λαό .
Ο γνωστός στη σημερινή Τουρκία εθνικός ήρωας και συγγραφέας Ναμίκ Κεμάλ στο επαναστατικό και εθνικό θεατρικό του έργο «Η πατρίδα ή η Σιλίστρα» κάνει λόγο για τον απλό χωριάτη, τον αποκαλεί «Τούρκο» και τον χαρακτηρίζει «απλοϊκό» και ανίδεο σαν το «βόδι που ζεύουμε στο άροτρο»: «[…] οι Τούρκοι που ντύνονται με χωριάτικες κάπες, εκείνοι οι χωριάτες με τη γλυκιά λαλιά και το ήπιο πρόσωπο, εκείνοι οι κακόμοιροι, τους οποίους δεν θέλουμε να δούμε διαφορετικούς από τα βόδια που ζεύουμε στο άροτρο… ».
Ένας συνεργάτης του Ατατούρκ και γνωστός συγγραφέας, ο Γ.Κ. Καραοσμάνογλου, αφηγείται στο μυθιστόρημά του «ο Ξένος» -που εξέδωσε το 1932-ότι οι αγρότες που συνάντησε το 1921 στη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου στη Μικρά Ασία δήλωναν «μουσουλμάνοι» και ότι σαν «Τούρκους» ήξεραν μόνο κάποιους νομάδες στις γειτονικές πεδιάδες, εννοώντας τους «Τουρκομάνους» (Türkmen) .
Ο Ν. Κεμάλ το 1872, αλλά και μέχρι το θάνατό του το 1888, θα κάνει λόγο για «Οθωμανούς» και δεν θα παρατηρήσει τίποτα το επιλήψιμο στην υποτιμητική έννοια του «Τούρκου».
Ο Αϊντεμήρ στα απομνημονεύματά του, γράφει: "εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε τίποτα το κοινό μεταξύ του λαού και των διανοουμένων οι οποίοι είχαν αναδειχτεί μέσα από το λαό… Οι φαντάροι με την λέξη Τούρκος εννοούσαν τους Κιζιλμπάσιδες (Kızılbaş: μια σιιτική αίρεση), δεν ήξεραν τι ακριβώς σήμαινε η λέξη Τούρκος αλλά καταλάβαιναν ότι ήταν κάτι το κακό" .
Λίγα όμως χρόνια μετά, η θέση και ο ρόλος των διανοούμενων αλλάζει.
Ας δούμε τώρα την έναρξη των διωγμών.
Ο «διωγμός» των ελλήνων στην Ανατολική Θράκη από το Οθωμανικό Κράτος ξεκίνησε το 1913, συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και αποτελεί ένα από τα πρώτα επεισόδια των γενικευμένων «διωγμών» των ελλήνων του δυτικού τμήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτοί οι «διωγμοί», εκτός από την Ανατολική Θράκη, περιέλαβαν και μεγάλο μέρος της Δυτικής Μικράς Ασίας.
Περισσότερο γνωστοί ίσως είναι οι «διωγμοί» στο Αϊβαλί, στη Πέργαμο, στην Μπάλια, στα μικρασιατικά παράλια της Προποντίδας και των Δαρδανελίων, στις Φώκαιες, στον Τσεσμέ κλπ. Οι δολοφονίες, οι βιαιοπραγίες, το πλιάτσικο και ο «διωγμός» κατά των ελλήνων στη Φώκαια, που έγιναν τον Ιούνιο του 1914, πήραν μεγαλύτερη δημοσιότητα χάρη στον Sartiaux, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, απαθανάτισε τα γεγονότα με τη φωτογραφική μηχανή και είχε το σθένος να τα κάνει αμέσως ευρύτερα γνωστά, ξεσηκώνοντας διαμαρτυρίες στην Ευρώπη.
Πρόσφατα παρουσιάστηκε Λεύκωμα με φωτογραφίες του Sartiaux και άλλα ντοκουμέντα από το «διωγμό» της Φώκαιας που επιμελήθηκε ο κ. Γιακουμής. Επίσης, στο βιβλίο της κ. Ελένης Χατζούδη-Τούντα «Η Ηλιοστάλακτη από το Γιαλί-Τσιφλίκ της Βιθυνίας», αναφέρεται ο «διωγμός» του 1914 των ελλήνων στα μικρασιατικά παράλια της Προποντίδας. Υπάρχουν πολλά λογοτεχνικά βιβλία και δημοσιεύματα προσωπικών μαρτυριών που αναφέρονται στους «διωγμούς» του 1914. Σε πολλά οι «διωγμοί» καταγράφονται σαν μεμονωμένα περιστατικά. Και είναι λογικό να αντιμετωπίζονται έτσι από πρόσωπα που δεν είχαν τη γνώση συνολικών και γενικότερων πληροφοριών. Όμως, φορείς και πρόσωπα που είχαν συνολικότερη γνώση, όπως το Πατριαρχείο, στο οποίο έφθαναν τα δυσάρεστα μηνύματα από πλήθος Κοινοτήτων, οι προξενικές αρχές και το Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών, καθώς και οι έλληνες βουλευτές στην Οθωμανική Βουλή, είχαν διαμορφώσει από τότε την πεποίθηση ότι επρόκειτο για οργανωμένο και συστηματικά εφαρμοζόμενο σχέδιο αφανισμού του ελληνικού στοιχείου από την Οθωμανική Επικράτεια. Αυτή η πεποίθηση αποτυπώνεται εκείνη την εποχή στην απόφαση του Πατριαρχείου να κηρύξει την Εκκλησία σε «διωγμό», σε αγορεύσεις ελλήνων βουλευτών στην Οθωμανική Βουλή κλπ. Επίσης, έχει καταγραφεί σε βιβλία που τυπώθηκαν ελάχιστα χρόνια αργότερα, όπως η «Μαύρη Βίβλος» του Πατριαρχείου (1919) και το βιβλίο του Εμμανουήλ Εμμανουηλίδη τότε βουλευτή Σμύρνης στην Οθωμανική Βουλή «Τα τελευταία έτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», που τυπώθηκε το 1924, η πρόσφατη ανατύπωσή του οποίου έγινε από τον Νέο Κύκλο Κωνσταντινουπολιτών και παρουσιάστηκε πρόσφατα.
Σήμερα νέα τεκμήρια ενισχύουν την άποψη ότι αυτοί οι «διωγμοί» αποτελούν μέρος γενικότερου σχεδίου κατά των χριστιανικών εθνοτήτων της συρρικνωμένης, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και μετά τις κατακτήσεις της Ρωσίας στον Καύκασο, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το σχέδιο συντάχθηκε από τους Νεότουρκους και, με την ένταξη αυτών στις δομές του Οθωμανικού Κράτους, άρχισε να εφαρμόζεται μεθοδικά ενώ επιδιωκόταν να συγκαλύπτεται ότι επρόκειτο για συνολικό σχέδιο. Σχετικές είναι οι διαλέξεις του κ. Αγτζίδη και του κ. Ουζούνογλου, προέδρου της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών, που δόθηκαν πρόσφατα .
Η Ανατολική Θράκη είχε αποτελέσει θέατρο έντονων και επαναλαμβανόμενων πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ τούρκων και βουλγάρων πριν από το 1913 με θύματα τον πληθυσμό της περιοχής, όπου το ελληνικό στοιχείο υπερτερούσε. Παράλληλα, η Ανατολική Θράκη αποτέλεσε πύλη εισόδου μουσουλμάνων προσφύγων προς την Οθωμανική Επικράτεια από τα Βαλκάνια, τα οποία είχαν πλέον χαθεί για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτά τα δυο γεγονότα διαμόρφωσαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του «διωγμού» των ελλήνων στην Ανατολική Θράκη των ετών 1913-1918, διότι έδωσαν την ευκαιρία στους Νεότουρκους να εκμεταλλευτούν κατά των ελλήνων τη δυσαρέσκεια του ντόπιου μουσουλμανικού στοιχείου από τους διωγμούς των βουλγάρων και να στρατολογήσουν μουσουλμάνους πρόσφυγες στην εφαρμογή του σχεδίου τους. Έτσι, οι «διωγμοί» και η κατατρομοκράτηση του ελληνικού πληθυσμού πήρε ιδιαίτερα βίαιο χαρακτήρα. Κατά την περίοδο αυτή εκατοντάδες ελλήνων κατοίκων της Ανατολικής Θράκης εξοντώθηκαν, χιλιάδες εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και δεκάδες χιλιάδες διώχθηκαν ή υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή και να βρουν καταφύγιο στην Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία που μόλις είχε ενσωματωθεί στην Ελληνική Επικράτεια.
Τέλος ας μιλήσουμε και για τα Τάγματα Εργασίας
Τα Τάγματα Εργασίας (Τουρκική: Amele Taburları, συχνά αναφερόμενα στην ελληνική βιβλιογραφία ως "αμελέ ταμπουρού") χρησιμοποιήθηκαν στη Μ. Ασία (Ανατολία) κατά τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ή στις περιοχές που ελέγχονταν από τους Νεότουρκους ή τις δυνάμεις του Κεμάλ Ατατούρκ, καθώς και από την Τουρκία στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για να ετοιμάσουν ενδεχόμενη συμμετοχή της Τουρκίας σ' αυτόν. Στα τάγματα αυτά αναγκάζονταν να εργαστούν άνδρες μη μουσουλμάνοι σε βαρειές εργασίες υπό απάνθρωπες συνθήκες. Ήταν μία από τις μεθόδους εθνοκάθαρσης που χρησιμοποιήθηκαν από τους Τούρκους, αφού οι περισσότεροι εργάτες πέθαιναν.
Η άνοδος του τουρκικού εθνικισμού και οικονομικών συμφερόντων σχετιζόμενων με την διείσδυση της Γερμανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οδήγησε σε συστηματικές διώξεις κατά των Ελλήνων και άλλων μειονοτήτων από το 1913 μέχρι την Μικρασιατική Εκστρατεία. Μεταξύ των άλλων μεθόδων χρησιμοποιήθηκε η καταναγκαστική εργασία. Κυρίως Έλληνες, Αρμένιοι και Εβραίοι υποχρεώνονταν να εκτελούν βαρειές εργασίες στην οδοποιία, τα ορυχεία, τους αγρούς κλπ στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας . Εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του 1918 περίπου 250.000 Έλληνες είχαν χάσει τη ζωή τους σ' αυτά τα τάγματα.Έγγραφο Γερμανών διπλωματών προς το Βερολίνο την 12-5-1918 αναφέρει ότι"μέχρι το τέλος του 1917 περισσότεροι από 200.000 Έλληνες είχαν καταταγεί, ηλικίας 15 έως 48 ετών. Πολλοί από αυτούς πέθαναν από την κακομεταχείριση, τις ασθένειες, την πείνα και το κρύο"
Οι γυναίκες, οι γέροντες και τα παιδιά που άφηναν πίσω τους οι άνδρες, υφίσταντο σεξουαλική βία, κάψιμο των σπιτιών κτλ. όπως αναφέρεται σε αυτοβιογραφία του Αντ. Γαβριηλίδη το 1924
Με την εργασία των Ελλήνων κατασκευάστηκε μεταξύ άλλων ο δρόμος από το Ερζερούμ μέχρι το Ulukishla.
Την εμπειρία του στα τάγματα εργασίας περιέγραψε ο Ηλίας Βενέζης που μαζί με άλλους 3.000 Αϊβαλιώτες υποχρεώθηκε να υπηρετήσει σ' αυτά για 14 μήνες από το 1922, σε ηλικία 18 ετών. Αυτός ήταν ο ένας από τους 23 συμπατριώτες του που επιβίωσαν. Το βιβλίο του "Το Νούμερο 31328 Το βιβλίο της σκλαβιάς" χωρίζεται σε είκοσι κεφάλαια, έκαστο το οποίων έχει για τίτλο έναν από τους θρήνους των Ψαλμών του Δαυίδ. Ο αριθμός του δόθηκε όταν συμφωνήθηκε η ανταλλαγή πληθυσμών.
Η εμπειρία ένός Εβραίου που κατετάγη σε τάγματα εργασίας δύο φορές, το 1919-1922 και πάλι στον Β' Π.Π., περιγράφεται σε βιβλίο της τούρκαλας ιστορικού Leyla Neyzi.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου