Αυτό εδώ ,αγαπητοί φίλοι είναι ένα κεφάλαιο που όλο το μυστικό του στο πως θα ζητηθεί βρίσκται στον τίτλο του.
Αυτό το "τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ", αποτελεί το κλειδί για να αποκωδικοποιήσουμε κάθε ερώτηση που αναφέρεται σε αυτό το κεφάλαιο αφύ σε κάθε ερώτηση που το αφορούσε στο παρελθόν ,έχει υπεισέλθει αυτός ο χρονικός προσδιορισμός.
Πριν από όλα όμως υπάρχει με την έναρξη του κεφαλαίου η φοβερή γελοιογραφία της εποχής ,απεικονίζουσα την Ελλάδα, την Ελλάδα του βασιλιά για να είμαστε ακριβείς, να τραβά από το αυτί τους δύο υπεύθυνους του δικομματισμού ,Τρικούπη και Δηλιγιάννη.
Η εικόνα αυτή έχει δημοσιευτεί στο σατιρικό έντυπο που εξέδιδε το ιερό τέρας της δημοσιογραφίας τότε, Βλάσης Γαβριηλίδης και χρησιμοποιεί όλες τις αισθητικές μεθόδους της εποχής για να αποστασιοποιήσει την άμεμπτη Ελλάδα από τους καλλικαντζαρόμορφους ,Τρικούπη και Δηλιγιάννη.
Και επειδή έχουμε στο κεφάλαιο συχνές αναφορές περί εκλογών ,πάρτε μια ιδέα περί των φορών που έχουν διεξαχθεί βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα ,μέχρι σήμερα.
1829 · 1843 · 1844 · 1847 · 1850 · 1853 · 1856 · 1859 · 1861 · 1862 · 1865 · 1868 · 1869 · 1872 · 1873 · 1874 · 1875 · 1879 · 1881 · 1882 · 1885 · 1887 · 1890 · 1892 · 1895 · 1899 · 1902 · 1905 · 1906 · Αύγουστος 1910 · Νοέμβριος 1910 · 1912 · Μάιος 1915 · Δεκέμβριος 1915 · 1920 · 1923 · 1926 · 1928 · 1932 · 1933 · 1935 · 1936 · 1946 · 1950 · 1951 · 1952 · 1956 · 1958 · 1961 · 1963 · 1964 · 1974 · 1977 · 1981 · 1985 · Ιούνιος 1989 · Νοέμβριος 1989 · 1990 · 1993 · 1996 · 2000 · 2004 · 2007 · 2009 · Μάιος 2012 · Ιούνιος 2012
Όσο για τις εκλογές του 1879 με τα 24 τοπικά ψηφοδέλτια έχουμε να πούμε τα εξής
Οι εκλογές του 1879 έγιναν με νέο εκλογικό νόμο. Kαθιερώθηκε πλέον οι εκλογές να γίνονται μία ημέρα σε όλη την επικράτεια και να συμμετέχει σ’ αυτές η δικαστική εξουσία, τόσο στην κατάρτιση των εκλογικών καταλόγων όσο και στη διεξαγωγή τους, με την παρουσία δικαστικού αντιπροσώπου την ημέρα ψηφοφορίας. Για τα εκλογικά παραπτώματα προβλέφθηκαν μεγάλες ποινές και τέθηκαν τα θεμέλια για τη διασφάλιση των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Αλλά τα «παρατράγουδα» συνεχίστηκαν, ενώ πλέον το μεγάλο παιχνίδι της ψηφοθηρίας γινόταν με τα προεκλογικά ρουσφέτια. Mε την Κυβέρνηση Kουμουνδούρου που πλειοψήφησε το 1879, έγινε η προσάρτηση της Θεσσαλίας και ενός τμήματος της Hπείρου στη συνδιάσκεψη που συνήλθε στην Kωνσταντινούπολη, τον Φεβρουάριο του 1881. Για πρώτη φορά από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, προσαρτήθηκαν επαρχίες που κατείχε η οθωμανική αυτοκρατορία και ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 300.000 και έφθασε τα 1.980.000.
Τις εκλογές του 1879 ακολούθησαν οι εκλογές του 1881 που δεν αναφέρονται στο κεφάλαιο που αναλύουμε και οι εκλογές του 1885 για τις οποίες έχουμε να πούμε τα ακόλουθα :
Οι εκλογές έγιναν με αφορμή το «επεισόδιο Νίκολσον», που έριξε την κυβέρνηση Τρικούπη. Η βασική αιτία της πρωτοφανούς ήττας του ήταν η λαϊκή δυσαρέσκεια, λόγω της ακρίβειας και της υψηλής φορολογίας. Στις εκλογές κυριάρχησαν δύο κόμματα: το εκσυγχρονιστικό «Νεωτεριστικόν» του Τρικούπη (55 έδρες) και το παραδοσιακό «Εθνικόν» του Δηλιγιάννη (185 έδρες), που θα αποτελέσουν τις δύο συνιστώσες του δικομματισμού της εποχής. Πέντε έδρες συγκέντρωσαν οι Δημοκρατικοί.
Επεισόδιο Νίκολσον
Το πρωινό της 4ης Ιανουαρίου 1885 ο Βρετανός προσωρινός επιτετραμένος της Αγγλίας στην Αθήνα Arthur Nicolson αποφάσισε να ανέβει με την σύζυγο του στον λόφο του Λυκαβηττού για να χαρεί την απρόσμενη (για την εποχή) ηλιοφάνεια του Αττικού ουρανού. Πλησιάζοντας προς την κορφή του λόφου συνάντησαν τρεις χωροφύλακες που τους υποδείκνυαν με φωνές και με νοήματα να ακολουθήσουν ένα διαφορετικό μονοπάτι καθώς απαγορευόταν να περάσουν από το σημείο εκείνο επειδή είχε γίνει πρόσφατα η δενδροφύτευση του.
Το ζεύγος δεν κατάλαβε τι τους έλεγαν καθώς δεν γνώριζαν σχεδόν καθόλου Ελληνικά και συνέχισαν απτόητοι τον δρόμο τους. Τότε προς μεγάλη έκπληξη του Νίκολσον, σύμφωνα πάντα με την επίσημη έκθεση του ίδιου προς την Ελληνική Κυβέρνηση, ο ένας από τους τρεις χωροφύλακες τον απώθησε βίαια, τον χτύπησε τρεις φορές με το ραβδί του, ενώ ακόμη και όταν ο Άγγλος υποχώρησε στην κεντρική οδό, ο χωροφύλακας του πετούσε πέτρες!!
Μετά το περίεργο και πρωτοφανές αυτό επεισόδιο, ο Νίκολσον παραβιάζοντας το διπλωματικό πρωτόκολλο δεν απευθύνθηκε στο Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Κοντόσταυλο, αλλά πήγε απ΄ευθείας στο γραφείο του Πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία του βιαιοπραγούντος χωροφύλακα. Ο Πρωθυπουργός εκδήλωσε την συμπάθεια του στον Νίκολσον και διαβεβαίωσε ότι θα τον ικανοποιούσε όσο πιο άμεσα μπορούσε. Μετά από άμεση σχετική υπηρεσιακή έρευνα που διατάχθηκε, βρέθηκε πως ο χωροφύλακας που πρωταγωνίστησε στο επεισόδιο ήταν ο Λουκάς Καλπούζος ο οποίος και συνελήφθη, καθώς αναγνωρίστηκε και από τον ίδιο τον Νίκολσον. Η κυβέρνηση όμως περιέργως καθυστέρησε μια ημέρα να απολύσει τον Καλπούζο, ενώ μέλη της υπό τον Τρικούπη μετέβησαν με καθυστέρηση στην οικία του Άγγλου διπλωμάτη για να εκφράσουν επισήμως την συμπάθεια τους.
Ακόμη χειρότερα ο Τρικούπης στην επίσκεψη αυτή ενεχείρησε μια μετάφραση της κατάθεσης
του Καλπούζου που αναιρούσε πλήρως τα λεγόμενα του Νίκολσον, κίνηση που έθεσε έμμεσως πλην σαφώς σε αμφιβολία τους ισχυρισμούς του διπλωμάτη. Ο Νίκολσον προσβλήθηκε καθώς θεώρησε πως η Κυβέρνηση τον ενέπαιζε και ζήτησε η διαταγή της απομπομπής Καλπούζου να διαβαστεί μπροστά σε γενικό προσκλητήριο της Χωροφυλακής Αττικής από τον διοικητή της ταγματάρχη Στεφάνου. Στην διαταγή απομπομπής που είχε συνταχθεί όμως από τον ίδιο τον Τρικούπη με την ιδιότητα του υπουργού στρατιωτικών, εμμέσως καταλογιζόταν μέρος της ευθύνης για το ατυχές συμβάν και στον Νίκολσον.
Αυτή η "ανατολίτικη πονηριά" του Τρικούπη εξαγρίωσε τον Νίκολσον περαιτέρω, που πλέον απείλησε την Ελληνική Κυβέρνηση ότι η Αγγλία θα ησχολείτο με το θέμα δυναμικά (από την σωζώμενη αλληλογραφία του Foreign Office δεν προκύπτει κάτι τέτοιο) και χαρακτήρισε το παράπτωμα Καλπούζου ως "εναργές έγκλημα". Έτσι ο Νίκολσον ενισχυμένος από τις παροτρύνσεις διπλωματών άλλων Χωρών, ζήτησε για ικανοποίηση την παρουσία ολόκληρου του σώματος Χωροφυλακής "παρατεταγμένου εν μεγάλη στολή" στην Πλατεία Συντάγματος όπου θα παρουσίαζε όπλα και θα παιάνιζε τον Αγγλικό Εθνικό ύμνο ενώπιον του. Ο Τρικούπης, παρά το γεγονός πως ο καλπούζος είχε ήδη απολυθεί, έσπευσε να ικανοποιήσει τις ορέξεις του Άγγλου επιτετραμένου και στις 7 Ιανουαρίου δύο ενωμοτίες πεζών και έφιππων χωροφυλάκων υπό τον διοικητή τους ταγματάρχη Στεφάνου έλαβαν μέρος στην πρωτοφανή αυτή τελετή που αποτέλεσε τον μεγαλύτερο εξευτελισμό της Ελληνικής Χωροφυλακής στην σύγχρονη Ιστορία της.
Ο Τρικούπης στο κοινοβούλιο έσπευσε να χαρακτηρίσει την χορηγηθείσα ικανοποίηση ως "υπερβολική" για την περίπτωση και ζήτησε να σταματήσει η σχετική συζήτηση καθώς βλάπτονταν τα εθνικά συμφέροντα, ενώ οι διαθέσεις της κοινής γνώμης και του Τύπου παλινδρομούσαν ανάμεσα στην συγκρατημένη δυσαρέσκεια και την ασυγκράτητη έκρηξη οργής. Πολλοί δημοσιογράφοι απέδωσαν την συμπεριφορά του Νίκολσον στην παλαιότερη διπλωματική του θητεία στην Κωνσταντινούπολη όπου απολάμβανε ιδιαίτερα προνόμια αλλά και στον έκδηλο μισελληνισμό του, ενώ όλες οι εφημερίδες της αντιπολίτευσης μίλησαν για δουλική συμπεριφορά, εθνικό εξευτελισμό, "αγγλοκρατία", "προσβολή της τιμής του Έλληνα" και ότι τέτοια παροχή ικανοποίησης "αρμόζει μόνο παρά των Ζουλού η των Κάφρων η των Αράβων".
Είναι προφανές πως το επεισόδιο Νίκολσον δεν είχε σημαντική επιρροή στις πολιτικές εξελίξεις
της Ελλάδας και στην συντριβή του Τρικούπη στις εκλογές του Απριλίου του 1885 που ακολούθησαν. Η εξωτερική πολιτική του Τρικούπη διαχρονικά διαπνεόταν από έναν σαφή προσανατολισμό προς την Αγγλία, έτσι ως ένα σημείο μπορεί να αιτιολογηθεί η υποχώρηση του στις ορέξεις του Νίκολσον. Επί της ουσίας το επεισόδιο δείχνει τον βαθμό εξάρτησης και αδυναμίας του Ελληνικού Κράτους εκείνη την εποχή, αδυναμία που στην συγκεκριμένη περίπτωση το κατέστησε παίγνιο στα χέρια ενός ασήμαντου Βρετανού διπλωματικού ακόλουθου.
Και κάτι τελευταίο πληροφοριακά για τα δύο μεγάλα κόμματα όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται στο βιβλίο.
Οι τελευταίες εκλογές στις οποίες συμμετείχε ο περίφημος Δημήτριος Βούλγαρης ήταν το 1874. Παρά τις εκτεταμένες προσπάθειες νοθείας, αναδείχθηκε το αστέρι του Xαρίλαου Tρικούπη, που ανέλαβε το σχηματισμό κυβέρνησης και οδήγησε σε νέες εκλογές. O Tρικούπης οδήγησε τον Γεώργιο να αποδεχτεί τη «Δεδηλωμένην». Aυτό σήμαινε ότι ο βασιλιάς δεσμευόταν ότι θα έδινε εντολή να σχηματίσουν κυβέρνηση εκείνοι που θα είχαν εκ των προτέρων την εμπιστοσύνη της Bουλής και όχι να την κατασκευάζουν εκ των υστέρων, όπως γινόταν μέχρι τότε με βασιλική εντολή και διάφορα μέσα.
O Xαρίλαος Tρικούπης επιχείρησε να καθιερώσει κοινοβουλευτικό σύστημα σε προηγμένη μορφή, προβάλλοντας το πρότυπο της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Aπό τότε, η Αρχή της Δεδηλωμένης αποτέλεσε συνταγματικό έθιμο και, παρά τις υποσχέσεις, δεν τηρήθηκε για πολλές δεκαετίες. Tα νεότερα Συντάγματα θα καθιερώσουν και συνταγματικά την Αρχή της Δεδηλωμένης με περισσότερες ή λιγότερες καθοριστικές λεπτομέρειες. O Tρικούπης διεξήγαγε τίμιες εκλογές τον Iούλιο του 1875 και παραιτήθηκε γιατί δεν εξασφάλισε την απαιτούμενη πλειοψηφία.
Tο φαινόμενο του δικομματισμού δεν είναι νέο στην Eλλάδα. Eμφανίσθηκε αμέσως μετά την ελληνική εθνεγερσία και βρήκε την ισχυρότερη έκφρασή του στα πρόσωπα δύο πολιτικών, οι οποίοι έδρασαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα. Tου Θεόδωρου Δηλιγιάννη και του Xαρίλαου Tρικούπη.
Aιτία δημιουργίας των δύο ισχυρών κομμάτων ήταν η εκλογή με το «σφαιρίδιο» που συνιστούσε ένα είδος πλειοψηφικού συστήματος. Aρχηγοί των δύο κομμάτων ήταν αρχικά ο Aλέξανδρος Kουμουνδούρος και ο Xαρίλαος Tρικούπης και μετά τον θάνατο του Kουμουνδούρου, το 1883, το δίδυμο Tρικούπης-Δηλιγιάννης κυριάρχησε στο πολιτικό προσκήνιο. Στην παγίωσή τους βοήθησε ο θάνατος σημαντικών πολιτικών αρχηγών, του Δημητρίου Bούλγαρη το 1877, του Eπαμεινώνδα Δεληγιώργη το 1889 και του Θρασύβουλου Zαΐμη το 1880.
Tο κόμμα του Tρικούπη είχε ως έμβλημά του την «EΛHA» και του Δηλιγιάννη το «KOPΔONI». H επίσημη ονομασία του κόμματος του Δηλιγιάννη ήταν «Eθνικό Kόμμα» και το παρωνυμικό «Κορδόνι» οφείλεται σε μια φράση του Δηλιγιάννη, ο οποίος, προπέμποντας τους βουλευτές για την επαρχία τους τους είπε: «Είμαι βέβαιος ότι ο συνδυασμός σας θα βγει κορδόνι», εννοώντας ότι θα πετύχουν όλοι. Kαι πράγματι, στις εκλογές εκείνες οι δηλιγιαννικοί βγήκαν «κορδόνι» και η λέξη πολιτογραφήθηκε στο ελληνικό λεξιλόγιο. Oι οπαδοί του Mεγάλου Kορδονάρχη τραγουδούσαν στις εκλογές:
«Tο Κορδόνι, το Κορδόνι
την Εληά την ξεριζώνει».
Ή «Tο Κορδόνι στο Παλάτι
κι’ η Εληά μέσ’ το αλάτι»!
Απ’ την άλλη, οι τρικουπικοί απαντούσαν:
«Για δες πώς μας κατάντησε το άθλιο Κορδόνι
πενήντα πέντε το ψωμί και δέκα το λεμόνι».
Eκείνη την εποχή, το ψωμί είχε 50 λεπτά, δηλαδή μισή δραχμή, η οκά και τα λεμόνια μια πεντάρα τα δύο. O Xαρίλαος Tρικούπης ανέλαβε συνολικά επτά φορές την κυβέρνηση της χώρας και ο Δηλιγιάννης τέσσερις. Tο «Κορδόνι» κι η «Εληά» δεν μπήκαν μόνο στην πολιτική ζωη του τόπου, αλλά επηρέασαν και τους ευφάνταστους λαϊκούς στιχουργούς.
Σε ένα λαϊκό περιοδικό του 1895 κάποιος παίδευε τον έρωτά του με στίχους:
«Ψέμματα λέν αγάπη μου τρελλή
‘Oτι εγώ ανήκω στο Κορδόνι…
Tο τι λατρεύω φως μου πειό πολύ
εσύ θαρρώ πως το γνωρίζεις μόνη
Θυμάσαι; ‘Oταν σ’ είδα στα παληά
και τάχασα στην τόση ωμορφιά σου
M’ ερώτησες -«Kορδόνι ή Εληά;»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου